پوسیدگی دندان چه علتی دارد ؟

پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان نوعی خرابی دندان است و زمانی اتفاق می افتد که میکروب ها (باکتری ها) ی دهان، اسید های خورنده تولید کنند که باعث تجزیه دندان شوند و رفته رفته باعث ایجاد سوراخی در دندان می شوند که به آن کرم خوردگی دندان نیز می گویند.اگر پوسیدگی به موقع درمان نشود، می تواند باعث درد، عفونت و از دست رفتن دندان شود.

هر دندان شامل سه لایه است:

– لایه سخت بیرونی که مینای دندان نامیده می شود

– لایه میانی که دنتین نام دارد

– به مرکز دندان پالپ (pulp) گفته میشود. این قسمت شامل اعصاب و عروق خونی است.

هر قدر لایه های بیشتری تحت تأثیر پوسیدگی قرار بگیرند، آسیب بیشتری رخ می دهد.

تعریف تخصصی تر از پوسیدگی :

پوسیدگی دندان نوعی بیماری است. در این بیماری بافت سخت دندان (مینا و سپس عاج) در اثر ترشح اسید از باکتریهای پوسیدگی زا (عمدتاً استرپتوکوک موتان) مواد معدنی کلسیم و فسفر را ازدست داده و به تدریج از بین می‌روند. پوسیدگی دندان مرحله غیرقابل برگشت در فرایند حل شدن مواد معدنی مینا توسط اسید محسوب شده و درمان آن تنها از راه جایگزینی بافت سخت از دست رفته دندان با مواد ترمیمی دندانپزشکی امکان‌پذیر می‌باشد. اگر پوسیدگی تاج دندان به موقع متوقف و جایگزین نشود و پوسیدگی به پالپ دندان برسد نیاز به درمان ریشه (RCT یا عصب کشی) می‌باشد و در موارد شدیدتر ممکن است حتی نیاز به خارج کردن یا اصطلاحاً کشیدن دندان باشد.

چه عواملی باعث ایجاد پوسیدگی میشود ؟

عوامل مختلفی وجود دارد که باعث ایجاد پوسیدگی در دندانهای افراد میشود . بعلت هایی که با آگاهی در مورد آنها میتوان از آنها پیشگیری نمود :

1- بهداشت دهانی ضعیف:

مسواک زدن به طور مرتب و بصورت غلط و اشتباه به پلاک ها اجازه می دهد تا از مینای دندان بالا رود و به مینای دندان حمله کند.

2- تشکیل پلاک:

علت تشکیل پلاک زمانی است که باکتری، اسید، ذرات غذا و بزاق دهان باهم ترکیب می شوند. پلاک به دندان های شما می چسبد و در طول زمان ساخته می شود. اسید موجود در پلاک، به مینای دندان آسیب می زند و در نهایت می توانند باعث ایجاد سوراخ هایی در دندان ها شوند.

3- دهان خشک:

بزاق، به شستن پلاک دندان ها کمک می کند. اگر دهان خشک با بزاق بسیار کمی دارد، پلاک می تواند به سرعت رشد کند.

4- خوردن و نوشیدن از دلایل پوسیدگی دندان:

از آنجا که همه ما مجبور به خوردن و نوشیدن برای زندگی هستیم، هیچ راهی برای جلوگیری از این مورد وجود ندارد، اما نقش مهمی در شکل گیری حفره ها دارد.

وقتی شما غذا یا نوشیدنی هایی می خورید، کربوهیدرات ها تا زمانی که مسواک بزنید روی دندان های شما باقی می مانند. حتی بعد از مسواک زدن، شما ممکن است قادر به حذف همه ذرات غذایی و یا کربو هیدرات ها از دندان ها نباشید. غذاهایی که تمایل به چسبیدن به دندان های شما دارند، می توانند ریسک شما را برای پوسیدگی دندان افزایش دهند.

حتما به طور مرتب دندان های خود را مسواک بزنید.

5- باکتری ها و اسیدها:

در حالی که اکثر مردم دوست ندارند به آن فکر کنند، اما باکتری ها به طور طبیعی در دهان شما زندگی می کنند. زمانی که این باکتری ها کربوهیدرات را هضم می کنند، شکلی اسیدی روی دندان ها و دهان شما می مانند.

حتما بخوانید : پلاک دندان چه تاثیری بر پوسیدگی دارد ؟

6- مشکلات پزشکی:

می توانند با برگشت اسیدمعده شما به دهان مرتبط باشند. به طور مشابه، پرخوری خطر پوسیدگی دندان را افزایش می دهد و همچنین وقتی که دندان ها در حین استفراغ مداوم در معرض اسید معده قرار می گیرند.

علایم و نشانه های پوسیدگی دندان با پیشرفت پوسیدگی دندان شروع به ظاهر شدن می کند. اگر متوجه سوراخ های دندانی شدید، به دندان پزشک خود مراجعه کنید. هرچه علایم اولیه شناسایی شوند، درمان سریع تر و آسان تر انجام خواهد شد.

میکروبهای ایجاد کننده پوسیدگی دندان

در دهان هر فرد بطور طبیعی انواع و اقسام میکروبها وجود دارد ولی همه میکروبهای موجود در دهان، پوسیدگی را به وجود نمی‌آورند. وقتی مدتی دندان تمیز نشود، میکروبها بر روی دندان لایه‌ای را تشکیل می‌دهند که پلاک میکروبی نام دارد. پلاک میکروبی لایه نرم و غلیظی است که از مقدار زیادی باکتریهای مختلف و سلولهای موجود در دهان تشکیل می‌شود و چنان بر سطح دندان می‌چسبد که به آسانی با آب شسته نمی‌شود. هر چه زمان بیشتر می‌گذرد، انواع مختلفی از میکروبها وارد پلاک میکروبی می‌شوند و بیماریزایی آن را بیشتر می‌کنند.

ذکر این نکته لازم است که پلاک میکروبی با رسوب نرم سفیدی که روی دندان می‌نشیند و قابل دیدن می‌باشد، متفاوت است. این رسوبات سفید رنگ به آسانی با آب شسته می‌شود. ولی پلاک میکروبی قابل دیدن نیست و بی‌رنگ است. پلاک میکروبی در صورتی قابل مشاهده است که آن را با مواد رنگی مخصوصی رنگ کنیم. برای نشان دادن پلاک میکروبی از قرصهای رنگی که قرص آشکار کننده پلاک میکروبی نام دارد استفاده می‌شود. برای از بین بردن پلاک میکروبی باید با دقت و حوصله دندان را مسواک کرد.

چگونه پوسیدگی دندان را متوجه شویم ؟

وقتی دندان شما دچار پوسیدگی می شود ممکن است یک یا چند مورد از علامت های زیر را داشته باشد:
• تغییر رنگ در مینای دندان ( در محل پوسیدگی مینا قهوه ای یا سیاه رنگ می شود)
• سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی
• حساس شدن یا درد گرفتن دندان زمان غذا خوردن ( به خصوص غذاهای سرد، گرم یا ترش )
• بوی بد دهان
• درد گرفتن دندان ها زمانی که روی هم قرار می گیرند
• گیر کردن مواد غذایی بین دندان ها یا پاره شدن نخ دندان ( پوسیدگی می تواند باعث گیر کردن نخ دندان و پاره شدن آن هنگام استفاده شود)

پوسیدگی در کدام نواحی دندان بیشتر است ؟

پوسیدگی تمام سطوح دندان را یکسان مبتلا نمی کند. بلکه بعضی از سطوح دندانها به علت وضعیت خاصی که دارند بیشتر دچار پوسیدگی می شوند. این سطوح عبارتند از:

1- شیارهای سطح جونده:

سطح جونده دندانهای آسیا شیارهای باریک و عمیقی دارد که محیط مناسبی برای زندگی و رشد میکروبها فراهم نموده و دندان از این محل دچار پوسیدگی می گردد. این امر بخصوص در مورد دندانهای آسیا بیشتر رخ می دهد و باعث پوسیدگی زودرس آنها می شود.

2- سطوح بین دندانی:

این ناحیه نیز به دلیل عدم نفوذ موهای مسواک قابل تمیز کردن نیست بنابراین از نواحی مستعد پوسیدگی و بیماری لثه بشمار می آید.

3- طوق دندان یا ناحیه اتصال لثه با دندان:

تجمع میکروبها معمولاً در این ناحیه باعث بیماری لثه نیز می شود.

سرعت ایجاد پوسیدگی چگونه است ؟

پوسیدگی دندان در یک لحظه و یک روز انجام نمی شود، بلکه مدت زمانی لازم است تا مینا حل شده و بافت نرم مینا از بین برود تحقیقات نشان داده است که بعد از خوردن غذا و رسیدن مواد قندی به میکروبهای پلاک 2 تا 5 دقیقه طول می کشد تا اسید ایجاد شود. در طی مدت 10 دقیقه میزان اسید به حداکثر مقدار خود می رسد سپس 20 تا 60 دقیقه در همان حال باقی می ماند و بعد از آن به تدریج به حال عادی برمی گردد.

با هر بار خوردن، محیط پلاک میکروبی، اسیدی می شود و تا این محیط اسیدی به حالت عادی برگردد، با خوردن مجدد، محیط دهان دوباره اسیدی می گردد. به این ترتیب دندانها دچار پوسیدگی می شود. اگر کودکی 9 مرتبه در روز آشامیدنی شیرین مصرف کند پس از مدتی لکه های بر روی دندانهایش پیدا می شود که نشانه شروع پوسیدگی است.

بطور کلی پوسیدگی دندان بیشتر بیماری نوجوانان است، یعنی دندانها معمولاً بلافاصله بعد از بیرون آمدن بیشتر خراب می شوند، تا در سنین بالاتر که مدتی از حضورشان در دهان گذشته است. بنابراین اهمیت مراقبت و نگهداری از دندانها در این سنین کاملا مشخص می گردد.

پوسیدگی سطحی دندان ها را جدی بگیرید

پوسیدگی اگر سطحی هم باشد باید به طور جد مورد توجه قرار بگیرد. زمانی که پوسیدگی سطحی دندان ( حتی به اندازه ی یک شیار کوچک ) شروع می شود ، دیگر از سطح دندان گسترده نمی شود بلکه از داخل به گسترش خود ادامه می دهد تا آنکه به یک دیواره ی دیگر برسد .در این حالت سطح بالایی دندان که از زیر خراب شده است شروع به ریزش می کند و بیمار متوجه ی حفره ی بزرگی روی دندانش می شود.

دلیل این نوع پیشرفت پوسیدگی به این خاطر است که ، سطح دندان مدام با مسواک و سیستم جویدن در ارتباط است و میکروب ها در این سطح نمی توانند زیاد امان بیاورند و به تخریب دندان بپردازند ، اما وقتی پوسیدگی ایجاد می شود میکروب هایی که در عمق پوسیدگی جایگزین شده اند ، دیگر از شر مسواک و سیستم جویدن در امان هستند و به راحتی کار خود را ادامه می دهند.

در ظاهر ممکن است ما سال ها با یک شیار کوچک و ثابتی از پوسیدگی در ارتباط باشیم در حالی که این پوسیدگی از داخل از یک حفره ی نیم میلیمتری تبدیل به یک حفره ی 5 یا 6 میلیمتری شده باشد.در اصل پوسیدگی های سطحی مانند یک کوزه هستند که دهانه ی تنگ ، ولی بدنه ی وسیعی دارند.

حتما بخوانید : مسواک بین دندانی چه کاربردی دارد ؟

چگونه از پوسیدگی پیشگیری کنیم ؟

برای پوسیدگی های دندان علاوه بر ساختار دندان که به صورت ژنیتیکی تعیین می گردد ، وجود محیط مناسب و میکروب های پوسیدگی زا نیز ضروری است.

1. اولین قدم برای پیشگیری از پوسیدگی تغذیه ی مناسب است . تغذیه ی مناسب به معنا ی عدم استفاده یا کم کردن ، مواد پوسیدگی زا بر روی دندان است .
2. دومین قدم برای این منظور ، رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از مسواک و نخ دندان به صورت منظم و روزانه می باشد.
3. قدم سوم قرار دادن دندان ها در مجاوت فلوراید می باشد. ( با توجه به تحقیقات گسترده ای که اخیرا صورت گرفته است ، وجود فلوراید در ساختار دندان می تواند باعث استحکام دندان نسبت به اسید های تخریب کننده ی دندان و بالا بردن مقاومت دندان ها در برابر پوسیدگی شود. )
4. قدم چهارم برای پیشگیری از پوسیدگی حذف محل مناسب برای لانه گزینی میکروب های پوسیدگی زا است . دندان های آسیا به خصوص اولین دندان آسیای بزرگ دائمی ، دارا ی شیارهای عمیقی است و این شیار ها به راحتی با مسواک تمیز نمی شود ، به همین خاطر مواد غذایی و میکروب های پوسیدگی زا به راحتی در این نقاط جای می گیرند . برای جلوگیری از پوسیدگی این نقاط و پرکردن لانه ی میکروب ها می توان از مواد شیار پوش ( فیشورسیلنت ) استفاده کرد.

برای پر کردن پوسیدگی آمالگام بهتر است یا کامپوزیت

در ترمیم آمالگام چسبندگی به دندان ها ندارد و باید اینقدر از سطح دندان برداشته شود تا یک گیر خوب برای گذاشتن آمالگام گذاشته شود ولی کامپوزیت نیاز به تراش بیش از حد نیست استحکام آمالگام بخاطر مواد به کار برده خوب می باشد و فقط استحکام خوب دارد در صورتی که قدرت چسبندگی مواد به دندان ها مهم تر از استحکام می باشد که کامپوزیت از این لحاظ بسیار فوق العاده می باشد. در ترمیم کامپوزیت زیبایی و هماهنگ بودن با رنگ دندان های دیگر بسیار حائز اهمیت می باشد.

درمان پوسیدگی دندان توسط دندانپزشک

روش درمان پوسیدگی تا حد زیادی به شدت پوسیدگی و میزان پیشرفت آن بستگی دارد. دندان پزشک بعد از بررسی دقیق وضعیت دندان شما و میزان پیشروی پوسیدگی ، مناسب ترین و بهترین روش درمان را انتخاب می کند.در صورتی که پوسیدگی در مراحل اولیه باشد دندان پزشک روی آن محلول فلورائد می زند تا با این کار از پیشرفت پوسیدگی جلوگیری کند.

در صورتی که پوسیدگی دندان باعث از بین رفتن مینای دندان شده باشد و باعث ایجاد حفره ای روی دندان شده باشد ، دندان پزشک ابتدا قسمت نرم دندان در محل پوسیدگی را از دندان جدا می کند و سپس با مواد مخصوص حفره ی ایجاد شده را پر می کند.

در صورتی که ریشه ی دندان دچار آسیب دیدگی شده باشد ، ممکن است به عصب کشی نیاز باشد .در این روش عصب داخل دندان کاملا خارج شده و عفونت و پوسیدگی در این منطقه نیز پاکسازی می شود سپس دندان با مواد مخصوص پر می شود .در صورتی که آسیب وارد شده بر دندان بسیار زیاد باشد و دندان قابل باز یابی و ترمیم نباشد ، ممکن است دندان پزشک روش کشیدن دندان را انتخاب کند.

فراموش نکنید :

شما ممکن است از تشکیل حفره در دندان خود اگاه نباشید،به همین دلیل مهم است حتی زمانیکه فکر میکنید دهانتان خوب است به طور منظم معاینات دندان پزشکی داشته باشید و دندان خود را تمیز کنید. با این وجود اگر شما دندان درد را تجربه کردید دندان پزشک خود را در اسرع وقت ببینید.