بی حسی دندان یا بی حسی موضعی (Local Anaesthesia) یکی از روش های بسیار رایج دندانپزشکی ها به شمار می رود که کار بیمار و دندانپزشک را تسهیل می بخشد. با این وجود خیلی ها حاضرند درد دندان را تحمل کنند، ولی به مطب دندانپزشکی نروند. وقتی از آن ها سوال می کنیم: چرا؟ ، می گویند: از آن آمپول دندانپزشکی می ترسم!
بی حسی دندان لازم است ؟
بی حسی دندان که اغلب به صورت موضعی انجام میشود، در درمان، لثه و دندان درد حس نخواهد شد و از این رو دندانپزشک به راحتی به کار خود مشغول میشود. بی حسی دندان با دو روش موضعی و تزریقی انجام میشود؛ روش موضعی تنها زمانی استفاده میگردد که دندانپزشک قصد دارد قسمت کوچکی از ناحیه دندان را تحت درمان قرار دهد.
این کار بواسطه اسپری، مایع و یا ژل صورت میگیرد. همچنین تزریق مایع بی حسی از طریق یک سوزن به لثه فرد وارد شده و بوسیله یک سوآپ در محل مورد نظر مالیده میشود. در روش بی حسی تزریقی که برای درمان های اساسی استفاده میشود، در فک بالا این تزریق در محل نزدیک به ناحیه مورد درمان وارد و برای فک پایین در ناحیه انتهایی فک، برای ایجاد بلاک عصبی مورد ماده بی حسی تزریق می گردد.
داروهای بی حسی دندان چند نوع هستند؟
به طور کلی داروهای بی حسی دندان و لثه در دندانپزشکی به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:
گروه اول :
داروهایی هستند که در آنها از ماده بی حس کننده لیدوکایین به همراه آدرنالین استفاده شده است. آدرنالین باعث می شود عروق خونی در ناحیه ای که آمپول بی حسی تزریق شده است تنگ شده و داروی بی حسی لیدوکایین همان جا در کنار عصب دندان بماند و دندان را برای مدت طولانی بی حس کند. ولی آدرنالین کمی باعث تپش قلب نیز می شود، بنابراین افرادی که بیماری قلبی عروقی دارند، نباید از این نوع داروی بی حسی استفاده کنند، چون باعث تپش قلب و خطر برای آنها خواهد شد.
گروه دوم :
داروهایی هستند که فاقد آدرنالین هستند، بنابراین گرچه اثر کوتاه مدت تری دارند، ولی بعضی بیماران خاص باید از این دارو استفاده کنند که تفاوت قیمت چندانی با اولی ندارد. اگر شما بیماری خاصی دارید، حتما قبل از تزریق آمپول، آن را با دندانپزشک تان در میان بگذارید تا داروی بی حسی مناسب را برای شما تزریق کند.
 |
حتما بخوانید : سدیشن یا بیهوشی در دندانپزشکی |
اپی نفرین در دارو های بی حس کننده
اپی‌نفرین (شناخته‌شده به عنوان آدرنالین) یک هورمون و انتقال دهنده عصبی است. آدرنالین باعث افزایش ضربان قلب، انقباض عروق و انبساط راه‌های هوایی شده و در بروز واکنش جنگ و گریز سیستم عصبی سمپاتیک مؤثر است. این هورمون معمولا در مواقعی که فرد هیجان بالا را تجربه می کند در بدن ترشح می شود.
وقتی داروی بی حسی دندانپزشکی به شما تزریق می شود، بدن سریعا تلاش میکند با افزایش جریان خون به آن ناحیه، آسیب را ترمیم کند بنابراین میتواند داروی بی حسی را که به عنوان ماده خارجی شناسایی کرده است، از محل دور کند. اگر این پاسخ محافظت کننده بدن، ماده بی حسی را از محل تزریق دور کند، دهانتان مدت زیادی بی حس نمی ماند و دچار درد مربوط به کارهای دندانپزشکی میشوید. صد سال پیش این امر مشکل بزرگی در استفاده از داروهای بی حسی محسوب میشد. در سال ۱۸۹۷ مردی به نام ابل، ادرنالین را کشف کرد. در سال ۱۹۰۳ از ادرنالین به عنوان شریان بند استفاده شد تا ماده بی حسی مدت بیشتری باقی بماند.
از اپی نفرین در غلظت بسیار کم ۱ به ۱۰۰۰۰ استفاده می شود. ممکن است این دوز به نظر ضعیف برسد اما مشخص شده است که حتی رقیق شده آن با نسبت ۱ به ۲۰۰۰۰۰ نیز خواص مفید اپی نفرین را دارد. در حالی که عوارض آن در حد کمینه است. اپی نفرین که به عنوان تنگ کننده رگ (vasoconstrictor) شناخته میشود، باعث میشود رگهای خونی منقبض یا کوچکتر شوند که این امر کمک شایانی به دندانپزشکان میکند.
چرا داروی بی حسی دندان دارای اپی نفرین است؟
اپی نفرین به سه روش به دندانپزشک کمک مینماید:
1- ماده بی حسی آهسته و تدریجی تر در بدن جذب میشود چون جریان خون به محل تزریق کاهش یافته است. از آنجایی که جریان خون کاهش یافته، خطر اور دوز ناشی از بی حسی به حداقل میرسد.
2- از آنجایی که جریان خون کم شده است، بی حسی در اطراف عصب مورد نظر، مدت بیشتری باقی می ماند و به دندانپزشک امکان میدهد مدت بیشتری بتواند با همان دوز بی حسی کار کند. همچنین ممکن است تا چند ساعت پس از ترک مطب، تاثیر بی حسی بر شما باقی بماند که البته گاهی اوقات ممکن است عارضه ای ناخوشایند باشد
3- با تزریق بی حسی حاوی اپی نفرین، خونریزی در محل عمل به حداقل میرسد. در صورتی که دندانپزشک عمل جراحی پیچیده تری انجام میدهد که بافت لثه نیز در آن درگیر است، این خاصیت عالی است چون اگر خونریزی زیاد باشد دندانپزشک نمیتواند بافتها را به خوبی ببیند
چرا برای بی حسی دندان آمپول را درون لپ میزنند ؟
شاید بپرسید که دندانپزشک چرا وقتی می خواهد روی دندان آسیای شما کار کند، آمپول را درون لپ تان تزریق می کند؟ جالب است بدانید که برای تزریق داروی بی حسی در دهان، نقاط مشخصی وجود دارد که در این نقاط، اعصاب مربوط به فک، لثه و دندان های شما عبور می کنند. معمولا برای بی حس کردن دندان های فک بالا، آمپول بی حسی در لثه مجاور همان دندان و یا به اصطلاح در پای همان دندان تزریق می شود، ولی اگر قرار باشد دندانپزشک روی دندان های آسیای فک پایین شما کار کند، ناحیه درون لپ شما را بی حس خواهد کرد.
از این محل، اعصاب اصلی فک پایین عبور می کنند که با این تزریق، کل این عصب بی حس خواهد شد و نشانه این که شما کاملا بی حس شده اید، این است که نیمی از زبان شما بی حس می شود. برای کار کردن روی دندان های آسیای کوچک، عصب چانه شما بی حس می شود و شما حس می کنید چانه تان بی حس است. گاهی لازم است برای بی حس شدن کامل دندان شما، آمپول بی حسی در کانال های خود دندان تزریق شود که این کار هنگام عصب کشی دندان شما انجام می گردد. گاهی لازم است داروی بی حسی، درون الیاف نگه دارنده دندان تزریق شود که این تزریق دردناک است، ولی دندان شما را در مواردی که به سختی بی حس می شود، کاملا بی حس خواهد کرد.
در هنگام تزریق برای بی حس شدن دندان ها چه نکاتی لازم است بدانیم
نکاتی که زمان تزریق بی‌حسی کامل در دندانپزشکی باید رعایت شود:
1- آماده‌سازی:
اگر شما برای درمان دندان خود به بی‌حسی کامل نیاز داشته باشید دندانپزشک بخشی از دهان شما را با هوا یا پنبه خشک میکند. پس‌ازآن بسیاری از دندانپزشکان پوست آن ناحیه را با یک ژل بی‌حس‌کننده بی‌حس می‌کنند.
2- تزریق:
در این مرحله دندانپزشک داروی بی‌حسی را به‌آرامی به بافت لثه تزریق میکند. اکثر مردم تیزی سوزن و ورود آن به لثه را احساس نمی‌کنند اما در عوض سوزش ناشی از حرکت داروی بی‌حسی در بافت لثه احساس میشود.
3- محل تزریق:
داروی بی‌حسی باید در نقطه‌ای از دهان که اعصاب مربوط به فک، لثه و دندان از آن عبور میکند، تزریق شود. عموماً برای بی‌حس کردن دندان فک بالا لازم است تا بی‌حسی در لثه مجاور همان دندان یا به عبارتی در پای همان دندان تزریق شود. برای دندان‌های آسیای فک پایین ناحیه درون لپ که اعصاب اصلی فک پایین ازآنجا عبور می‌کنند، بی‌حس میشود. برای بی‌حس کردن دندان‌های آسیای کوچک عصب چانه باید بی‌حس شود. اگر مشکلات دندان مربوط به ریشه بوده و نیاز به عصب‌کشی است، بی‌حسی باید در کانال‌های دندان تزریق شود. اگر دندان به‌سختی بی‌حس میشود دندانپزشک داروی بی‌حسی را در الیاف نگه‌دارنده دندان تزریق میکند که کمی دردناک خواهد بود.
4- تأثیر بی‌حسی:
اثر بی‌حسی کامل میتواند تا چندین ساعت باقی بماند. بعد از اتمام کار و ترک مطب ممکن است خوردن یا به‌وضوح صحبت کردن برای شما دشوار باشد. حتی نوشیدن مایعات با نی نیز برایتان دشوار خواهد بود. مراقب باشید تا ناحیه بی‌حس شده را با دندان گاز نگیرید زیرا بدون اینکه دردی حس کنید به خود آسیب می‌زنید.
 |
حتما بخوانید : لقی دندان بزرگسالان چگونه است ؟ |
چرا بی حسی دندان بر روی برخی دندان ها موثر نیست ؟
علل زیادی برای بی حس نشدن دندان وجود دارد؛ مثلا عفونت در محل تزریق آمپول ، زیرا در اثر عفونت، محیطی اسیدی به وجود می آید که اثر داروی بی حسی را خنثی می کند یا وقتی که عفونت وجود دارد، تعداد پالس های دردناک به قدری زیاد است که داروی بی حسی نمی تواند تمام آنها را بلوکه کند. در شرایط عفونی همچنین به علت التهاب، عروق خونی اطراف ناحیه عفونت زیادتر می شود و داروی بی حسی را خیلی سریع از محیط خارج می کند. گاهی بعضی از نواحی فک دارای عصب گیری چندگانه است و وقتی ناحیه با روش معمول بی حس می شود، عصب های فرعی ناحیه بی حس نمی شوند و بیمار هنوز درد دارد. ضمن این که فک همه آدم ها مثل هم نیست و تفاوت های آناتومیک زیادی بین آن ها وجود دارد.
از آنجایی که دندان پزشکان به طور معمول برای بیماران تزریقات مشابهی را انجام می دهند، این تفاوت آناتومیکی می تواند باعث شود تا تزریق در محل مناسب صورت نگرفته باشد. همچنین در مواردی که بیماران از داروهای مخدر، آرام بخش و مواد اعتیادآور استفاده می کنند، آستانه تحمل دردشان کاهش پیدا می کند. به همین دلیل این افراد با میزان مصرف داروهای متداول بی حسی، بی حس نمی شوند و نیاز به مقدار بیشتری تزریق برای رسیدن به بی دردی کامل دارند. در خصوص موارد دیگر هم باید گفت که گاهی تکنیک های غلط تزریق توسط دندان پزشک یا استفاده از داروهای تاریخ گذشته باعث می شود داروی بی حسی، اثر خودش را از دست بدهد.
درمان های مستلزم استفاده از بی حسی
متاسفانه، تمام جلسات مانند معاینات شش ماه یکبار یا جرم گیری ساده نیستند. کشیدن دندان یکی از رایج ترین فرآیندهای مستلزم استفاده از بی حسی است. دندان عقل یکی از دیگر درمان های مستلزم بی حسی در مواردی است که دندان جای کافی برای رشد ندارد یا به سایر دندان ها فشار وارد کرده است.
اگر چه عصب کشی در طول سالیان ساده تر شده است، اما به هر حال به بی حسی نیاز دارد. هنگامی که پالپ دندان دچار عفونت شده است باید تخلیه شود و دندان از عفونت پاک شود. پر کردن دندان نیز نیازمند بی حسی است. در این روش مقداری از سطح دندان برداشته می شود تا دندانپزشک جای کافی برای کار بر روی دندان داشته باشد.
اسپری قبل از تزریق
یکی از روش هایی که می تواند درد ناشی از تزریق آمپول دندانپزشکی را کاهش دهد، استفاده از اسپری بی حس کننده موضعی در محل تزریق است. می توانید از دندانپزشک تان بخواهید این کار را برای تان انجام دهد، در این صورت او مقداری از اسپری بی حس کننده را روی پنبه می ریزد و روی لثه محل تزریق آمپول بی حسی قرار می دهد. این پنبه حدود یک دقیقه در محل باقی می ماند و لثه را به صورت سطحی بی حس می کند. در این صورت شما هنگام ورود نوک سوزن در محل تزریق متوجه درد ناشی از تزریق نخواهید شد.
فراموش نکنید «اسپری بی حس کننده» فقط برای مدت کوتاهی لثه را بی حس می کند و نمی تواند جای تزریق داروی بی حسی را بگیرد.کودکان را از آمپول نترسانید. علت اصلی ترس کودکان از آمپول دندانپزشکی این است که پدر و مادر برای تنیبه کودک، او را در منزل از آمپول می ترسانند. برای این که کودک تان را برای تزریق داروی بی حسی دندانپزشکی آماده کنید، با او صادق باشید. درد ناشی از تزریق را به گزش یک مورچه تشبیه کنید. اصلا به او نگویید: «برویم دندانپزشکی، آمپولی در کار نیست» ، چون در این صورت با دیدن آمپول اعتمادش را به شما و دندانپزشک از دست خواهد داد. دندانپزشکان با شگردهایی مثل تاباندن نور در صورت کودک و رد کردن آمپول از پشت سر کودک سعی می کنند ترس ناشی از تزریق را کاهش دهند.
