اتوکلاو چیست ؟

اتوکلاو دستگاهی است که برای سترون سازی به کار می رود. سترونسازی به معنای نابودی یا حذف همه اشکال حیات میکروبی شامل اسپورها . در مواد غیرمتحرک از طریق روشهای فیزیکی، شیمیایی یا با استفاده از بخار است. کلمه sterilizer برگرفته از واژه لاتین sterilis به معنای فاقد میوه و بار است. استریلیزاسیون باید به عنوان گروهی از فرآیندهای مرتبط بسیار مهم برای انجام خدمات بهداشتی(استریلیزاسیون مواد، محیط کشت و دستگاه ها ) مطابق با شرایط سخت گندزدایی درنظر گرفته شود. فرآیندهای دستیابی به شرایط استریل در مواد غیرمتحرک به ترتیب زیر است :

تمیز کردن
آلودگی زدایی
بررسی و نظارت
استریلازیون
تحویل مواد و لوازم
ذخیره سازی -آماده سازی

موارد استفاده از اتوکلاو

اتوکلاو برای حذف مطمئن (سازمان نظارت بر مواد غذایی و دارویی آمریکا (FDA) (The Food and Drug Administration) یک شیئی را بر اساس مطالعه آماری طبقه بندی می کند. یک شی در مقایسه با اشیای دیگر که مراحل استریلیزاسیون یکسان را طی می کنند، زمانی استریل در نظر گرفته می شود که احتمال استریل نبودن آن کمتر از یک در میلیون در نظر گرفته شود. این اندیکس سطح اطمینان استریل بودن (SAL ) ( Sterility Assurance Level) نامیده می شود و غیر فعال شدن میکروب ها در مراحل استریلیزاسیون را بیان می کند.)

میکروارگانیسم هایی که روی اشیای مورد استفاده در فعالیت های تشخیصی، درمانی یا مراقبتی در موسسات بهداشتی (بیمارستان ها، آزمایشگاه ها) وجود دارند طراحی شده است. از اتوکلاو به طور گسترده در صنایع مواد غذایی و دارویی استفاده می شود و در آزمایشگاه، مواد و وسایل با اهداف زیر استریل می گردند:

برای تهیه مواد مورد استفاده جهت کشت باکتری شناسی (لوله های آزمایش، پیپت، ظروف محیط کشت و غیره) و به منظور اجتناب از آلودگی آنها.
برای تهیه وسایل مورد استفاده در نمونه گیری (همه باید در شرایط استریل باشند: سوزن ها، لوله ها، ظروف).
برای سترون نمودن لوازم آلوده.

اتوکلاو ها در اندازه های مختلف در دسترس هستند. کوچکترین آنها، نوع رومیزی و بزرگترین آنها دستگاه های پیچیده ای هستند که برای بهره برداری نیازمند مراحل پیش از نصب می باشند. حجم اتاقک سترون سازی به عنوان مرجع در نظر گرفته شده و اندازه گیری اتوکلاو با واحد دسی متر مکعب و یا لیتر سنجیده می شود. بر اساس نحوه کنترل عملکرد اتوکلاوها، مدل های دستی، نیمه خودکار و یا تمام خودکار وجود دارند.

حتما بخوانید : عکس OPG چه استفاده ای دارد ؟

روش‌های استریل

روش‌های مختلفی برای استریلیزاسیون وجود دارد:
– روش استفاده از بخار (گرمای مرطوب)
– روش استفاده از هوای خشک (گرمای خشک)
– اتیلن اکساید
– روش پلاسما و روش‌های دیگر
روش استفاده از بخار (اتوکلاو) قابل کنترل ، آسان ، بدون باقیمانده ، سریع ، قابل انبار ، معتبر ، دارای نشانگر (Indicator) است و از آنجا که در مقایسه با سایر روش‌ها به ابزارآلات آسیب کمتری می‌رساند ، به اعتقاد برخی به عنوان بهترین روش استریل در نظر گرفته شده است.

اتوکلاو دندانپزشکی

اتوکلاو دندانپزشکی یکی از انواع دستگاه های استریلیزر میباشد که در مطب های دندانپزشکی ، پوست و مو ، مامایی و غیره … به صورت رومیزی کاربرد دارند و با ایجاد یک محیط داغ و مناسب شرایط را برای استریل کردن لوازم مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به اهمیت و حساسیت بالای این محصول، علاوه بر در نظر گرفتن دستورالعمل استانداردهای ملی ۴۸۶۰ و ۴۸۶۳ ، در تمام مراحل طراحی و ساخت، کلیه فرآیند های تولید محصول مطابق با استانداردهای اروپایی CE، EN 13060 و ISO 13485 انجام شده است.

اتواع دستگاه اتکلاو

اتوکلاو ها دارای 3 کلاس هستند : کلاس N، کلاس S و کلاس B.

دستگاه اتوکلاو کلاس N = معمولا برای ابزار های جامد بدون پوشش می باشد. برای خرید و انتخاب این مدل باید بسیار دقت کرد. این دستگاه برای استریل وسایل پوشش دار (مثل پارچه) و حفره دار به کار نمی رود.

دستگاه اتوکلاو کلاس S = این مدل هم مانند کلاس N برای ابزارهای جامد می باشد با این تفاوت که هم برای وسایل پوشش دار و هم برای بدون پوشش و وسایل سوراخ دار مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین دارای پمپ وکیوم و سیکل خشک کن می باشد.

دستگاه اتوکلاو کلاس B = در این مدل علاوه بر تامین تمام پوشش های کلاس N و S، مواد نساجی را هم پوشش می دهد. اتوکلاو های این کلاس پمپ وکیوم قوی دارد که تا حدود -0.9 بار خلاء ایجاد می کند.

دستورالعمل استفاده از دستگاه

1-حدود چهار لیتر آب در داخل دستگاه ریخته بطوریکه آب کاملا روی آن را بپوشاند.

2-وسائل مورد استریل را داخل اتاقک قرار دهید.

3-در دستگاه را ببندید.

4-شیر تخلیه بخار بسته باشد.

5-دوشاخه برق را به پریز وصل نمایید.

6-کلید برق دستگاه را در حالت روشن قرار دهید.

حتما بخوانید : هموفیلی در دندانپزشکی

مراحل کار دستگاه اتوکلاو

-با زدن دکمه پاور چراغ آن روشن می شود و دستگاه آماده کار می گردد.

– در حالت معمول نمایشگر دمای محفظه استریل را نشان می دهد.با زدن دکمه تایمر زمان استریل نمایان می شود.

– با فشار دادن دکمه تایمر در حالت نمایش دما زمان تنظیم شده یا زمان باقی مانده دوره استریل نمایان می شود.

– با فشار دادن دکمه استارت هیتر و چراغ آن روشن می شوند و دکمه های استارت تا پایان بی اثر می شوند.

– با رسیدن دما به درجه تنظیم شده توسط کارخانه ، زمان سنجی دوره استریل شروع و چراغ استریل روشن می شود. با پایان یافتن زمان استریل چراغهای هیتر خاموش شده و چراغ حس استریل بطور چشمک زن همراه با آلارم اعلام پایان دوره روشن می شود. بعد از اتمام زمان دستگاه را خاموش نموده و شیر تخلیه بخار را باز نمایید. دستگاه مجهز به قفل ایمنی اپراتور می باشد و تا زمانیکه درجه حرارت دستگاه به نقطه تنظیم شده توسط اپراتور نرسد قفل دستگاه عمل نخواهد کرد.

شرایط مناسب برای عملکرد دستگاه اتوکلاو

محیط برای از بین بردن گرما و رطوبتی که در هنگام کار ایجاد شده است مناسب باشد و از تهویه خوبی برخوردار باشد.
اطراف و پشت دستگاه از فضای کافی برخوردار باشد و حداقل ۸۰ سانتی متر باشد.
کف دستگاه باید دقیقا تراز باشد و از مواد مقاوم نسبت به رطوبت و گرما باشد.
دقت داشته باشید که خروجی الکتریکی یا همان پریز که مورد استفاده قرار می گیرد با دستگاه اتوکلاو تناسب داشته باشد.
برخی از اتوکلاوها هستند که آب بیشتری مصرف می کنند و برخی از آنها نیز آب کمتری مصرف می کنند لذا بهتر است که تناسب اتصالات آب با مصرف آن از لحاظ حجم و فشار در نظر گرفته شود.