استریل لوازم دندانپزشکی

استریل لوازم دندانپزشکی , وکنترل عفونت و ﻟﺰوم رﻋﺎﻳﺖ دﻗﻴﻖ آن ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎدر درﻣﺎﻧی ﺑﺎ ﻫﺪف ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی وﻛﺎﻫﺶ اﻧﺘﻘﺎل ﻋﻔﻮﻧﺖ همواره از مهمترین مسائل بهداشتی در مطب ها و کلینیک های دندانپزشکی حائز اهمیت می باشد.ﻛﻠﻴﻪ ﺗﺮﺷﺤﺎت، ﺧﻮن و ﻣﺎﻳﻌﺎت آﻟﻮده ﺑﻪ ﺧﻮن عفونی تلقی میﮔﺮدد.

بنابراین رﻋﺎﻳﺖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ های بهداشت ﺑﺮای ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺎدر درﻣﺎﻧی اﻋﻢ از دﻧﺪاﻧﭙﺰﺷﻚ، دستیار دندانپزشکی ، ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻛﺎران دﻫﺎن و دﻧﺪان و ﺗﻜﻨﺴﻴﻦ ﻫﺎی ﻻﺑﺮاﺗﻮرﻫﺎی دندانپزشکی الزامی میباشد .
در هنگام جراحی بیوپسی، جراحی های پریودنتال ، رزکسیون آپیکال، جراحی ایمپلنت و خارج کردن دندان به روش جراحی ومواردی نظیر آن برای شستشوی محل جراحی یا خنک کردن فرزهای مربوطه از آب استریل یا سرم استریل استفاده می شود.

تعریف استریلیزاسیون :

به آن دسته از روشهای فیزیکی یا شیمیایی گفته می شود که برای از بین بردن کامل کلیه میکروارگانیسم ها از جمله میکروبهای بسیار مقاوم بکار برده می شوند . استفاده از حرارت خشک ( خور ) یا مرطوب ( اتوکلاو ) بهترین روشهای استریلیزاسیون است .اتوکلاو یکی از روش های مهم در استریل لوازم دندانپزشکی است.

مراحل استرایلیزاسیون:

1.تمیز کردن وسایل
2.استریل کردن وسایل
3.حفظ و ادامه استریل بودن وسایل

تفاوت استریل کردن با ضد عفونی کردن

بیاید قبل از بررسی موضوع استریل لوازم دندانپزشکی تفاوت استریل کردن با ضدعفونی کردن را با هم بررسی کنیم :

•  استریل کردن یا Strelization به فرایندی گفته می شود که طی آن تمامی موجودات زنده و غیر زنده از سطح وسایل حذف گردند. در واقع استریل بودن یک واژه مطلق است و هیچ درجه ای ندارد. یک وسیله یا استریل هست یا اینکه نیست.

• ضدعفونی کردن به معنی کاهش تعداد میکروارگانیسم های روی وسیله به اندازه ایست که توان ایجاد بیماری در انسان را نداشته باشند.ضدعفونی کردن با قرار دادن وسایل در محلولهای شیمیایی صورت میگیرد به هیچ عنوان برای وسایل برنده در دندانپزشکی کافی نمی باشد

استریل لوازم دندانپزشکی تنها راه کاملا مطمین جهت جلوگیری از انتقال احتمالی بیماری در مطب دندانپزشکی می باشد.  برای استریل کردن وسایل آنها را در دستگاه اتوکلاو و یا فور تحت فشار آب و حرارت بالا به مدت مناسب قرار میدهند تا هر گونه موجود زنده روی وسایل از بین برود.

حتما بخوانید : استرس دندانپزشکی را فراموش کنید

محیط مطب

توجه به فضای مطب های دندانپزشکی دارای اهمیت بسیار زیاد . چرا که اگر محیط مطب به درستی طراحی نشده باشد تمیز کرد و عدم توجه به استریل لوازم دندانپزشکی میتواند باعث ایجاد مشکلات فراوانی شود ، بنابراین :

1. فضای مطب باید ساده، مرتب و دارای تهویه هوای مناسب باشد. سطوح کار و کف زمین غیرقابل نفوذ بوده و به آسانی تمیز و ضدعفونی گردند.
2. نواحی آلوده و تمیز از هم مجزا بوده و وسایل در اتاقی به دور از محل درمان، گندزدایی (استریل) شوند.
3. تمام لوله های آب و هوا باید دریچه های یک طرفه داشته باشند تا از آلودگی لوله ها جلوگیری شود.
4. به علاوه ساکشن و محل شستشوی دهان در یونیت، هر روز باید با محلول های ضدعفونی کننده تمیز شوند. هم چنین توصیه می گردد که لوله های آب یونیت، در پایان کار روزانه، تخلیه و شسته شوند تا از میزان میکروب های سیستم آبی صندلی دندان پزشکی کاسته گردد.

طبقه بندی وسایل دندانپزشکی بر اساس میزان آلودگی :

برای آنکه بدانیم استریل لوازم دندانپزشکی تا چه اندازه دارای اهمیت است لازم است میزان اهیمت وسایل دندانپزشکی را بدانیم ، به طور کلی لوازم دندانپزشکی را به صورت زیر الویت بندی میکنند :

1- وسایل بحرانی (critical)

این وسایل دربافت نرم نفوذ کرده یا با استخوان تماس پیدا کرده و در تماس مستقیم با خون یا نواحی استریل بدن می باشند . مانند: فورسپس های مخصوص کشیدن دندان ، سر قلم جرم گیری، وسایل جراحی اندودانتیک و… میزان آلودگی در این موارد بسیار بالاست و وسایل باید پس از هر بار مصرف یا استریل شده و یا دور انداخته شوند.

2-وسایل نیمه بحرانی (semicritical)

وسایلی که در تماس با غشاها و سطوح مخاطی بدن می باشند ولی وارد بافت نرم یا استخوان نمی شوند . مانند:فرزها ،آینه دندانپزشکی، آمالگام کریر،کندانسور و …میزان آلودگی آنها در حد متوسط است.این وسایل نیز پس از هر بار استفاده باید استریل شوند و یا توسط مواد ضدعفونی کننده قوی ضدعفونی شوند.

3- وسایل غیر بحرانی (noncritical)

ابزاری که تنها با قسمت های خارجی بدن و پوست سالم در تماس هستند. مانند ماسک،تیوب رادیوگرافی،صندلی،یونیت ، تابوره، کراشور و… میزان آلودگی آنها در حد پائین است و نیاز به استریل کردن ندارند. در صورت آلوده بودن این گروه از وسایل به خون ،ضدعفونی با مواد ضدعفونی کننده متوسط و در صورت آلوده نبودن به خون ،ضدعفونی سطح پایین کافی می باشد.

روش استریل لوازم دندانپزشکی

معمولا برای استریل لوازم دندانپزشکی از روش های زیر استفاده می شود که عبارتند از :

1- استریلزاسیون با استفاده از حرارت مرطوب ( اتوکلاو )

در روش اول برای استریل لوازم دندانپزشکی بیکس یا پک آماده شده جهت استریل را در دمای 121 درجه سانتی گراد بافشار آتمسفر بمدت 20 دقیقه داخل اتوکلاو قرار می دهیم . دقت کنید تا :

الف – بیکس یا پک حتمأبا معرف مخصوص بنام چسب اتوکلاو همراه باشد ( برای اطمینان از جهت عمل اتوکلاو ، معرف پس از استریل شدن باید تغییر رنگ مییابد.)

ب -دریچه بیکس ها قبل از قرار دادن در داخل اتوکلاو ، باز باشد و هنگام برداشتن از اتوکلاو ، دریچه ها باید کاملا بسته شود .

2- استریلیزاسیون با استفاده از حرارت خشک ( فور )

در روش دوم استریل لوازم دندانپزشکی بیکس یا پک آماده شده جهت استریل را می توان در 170 درجه سانتی گراد بمدت 2 ساعت در فور قرار داد . پس از تغییر رنگ دادن معرف مخصوص ، پکها استریل می باشند .

3- ضدعفونی شدید بوسیله جوشاندن :

در رروش سوم استریل لوازم دندانپزشکی اگر اتوکلاو یا فور در دسترس نباشد بناچار با جوشاندن وسایل بمدت 30 ـ 20 دقیقه می توان آنرا ضدعفونی شدید کرد این روش ساده ترین راه از بین بردن بسیاری از میکروارگانسیم ها از جمله ویروسی ایدز و هپاتیت است .

4- ضدعفونی شدید بوسیله فلامبه کردن

در روش چهارم استریل لوازم دندانپزشکی و در مواقع فوری می توان برای ضدعفونی نمودن لوازم فلزی از روش فلامبه کردن به ترتیب زیر استفاده نمود برای فلامبه کردن اشیا فلزی ، آنها را مدتی روی شعله چراغ الکلی قرار داد یا وسایل فلزی را داخل ظرف حاوی الکل گذاشته و الکل را شعله ور نمائید تا رنگ فلز سرخ شود این وسیله پس ازسردشدن استریل و قابل استفاده می باشد .

5- حفظ وادامه استریل بودن وسایل:

دقت نمائیدبیکس یا پک پانسمان در طول مدت استریل ماندن، نباید باز بماندزیرا موجب آلودگی خواهد شد.و برای گرفتن وسائل داخل بیکس باید از پنس سیار استریل استفاده گردد. تاریخ استریل ماندن وسایل در پک پارچه ای به مدت 30 روزودر پک کاغذی به مدت 15روز می باشد.در صورت انقضا یافتن تاریخ استریل پک پانسمان استفاده نشده مجددا بایدبا ثبت تاریخ جدیداستریل گردد.

دفع زباله های مطب

• زباله های مطب دندانپزشکی، به خون، بزاق و یا سایر مایعات بدن آغشته بوده و ممکن است برای فرد و یا افرادی که در تماس با آنها قرار می گیرند، ایجاد خطر کند.
• زباله های مطب باید در کیسه های زرد رنگ ۲۲۵ گیجی بسته بندی شوند و نباید بیش از دو سوم آن پر گردد.
• وسایل تیز باید در ظروف مخصوص قرار داده شوند تا از ایجاد جراحت برای افرادی که آنان را جمع آوری می کنند، بکاهد.

حتما بخوانید : دندانپزشک خوب چه ویژگی هایی دارد ؟

اهمیت استریل لوازم دندانپزشکی و محیط دندانپزشکی

نه تنها به منظور استریل لوازم دندانپزشکی , بلکه برای کنترل عفونت و انتقال بیماری ها لازم است نکات زیر با دقت و وسواس رعایت شود :

1-محیط مناسب :

اتاق کار دندانپزشکی باید به گونه ای باشد که امکان تمیز کردن و ضدعفونی کردن روزانه آن وجود داشته باشد مثلا” بسیار مهم است دیوارهاوکف اتاق و کمد ها قابل شستشو باشند.قسمت شستشوی وسایل از دستشوئی جدا باشد در هنگام کار دندانپزشکی امکان پاشیدن خون و بزاق به اطراف بسیازر زیاد است وتنها با شستشوی مداوم می توان از تمیزی محیط و دستگاه ها مطمئن شد.

2-ابزار و وسایل مورد استفاده در استریلیزاسیون:

در گذشته از حرارت خشک (فور) جهت استریل لوازم دندانپزشکی در  مطب ها و کلینیک های دندانپزشکی استفاده می شد ولی هم اکنون از حرارت مرطوب و دستگاه اتوکلاو برای این کار استفاده می شود.اتوکلاو های مختلفی جهت استریلیزاسیون وسایل دندانپزشکی وجود دارد ولی بهتر است از اتوکلاو هائی استفاده شود که دستگاه خشک کن ووکیوم دارند.در ضمن انواعی که فیلتر های ضد باکتری دارند بر بقیه ارجهیت دارند.

بسیار مهم است که کلیه وسایل دندانپزشکی که در دهان بیمار به کار برده می شود(از جمله آنگل وسر توربین )استریل گردند.از دیگر وسایلی که در دندانپزشکی برای تمیز کردن وسایل دندانپزشکی استفاده می گردد دستگاه اولتراسونیک است.این دستگاه با ایجاد امواج اولتراسونیک ذرات چسبیده به ابزار دندانپزشکی را کاملا” تمیز کرده و آن ها را آماده برای استریل کردن می کند.

3-مواد مصرفی :

هم اکنون مواد ضدعفونی کننده زیادی در دسترس است که برای ضدعفونی کردن ابزار، سطوح و کف مطب ودست دندانپزشکان به کار می رود.دقت نمائید که مطب انتخابی شما حتما” از این مواد استفاده نماید.در هنگام کار بر روی یک بیمار بسیاری از قسمت های یونیت وصندلی دندانپزشکی توسط نایلون های مخصوص یک بار مصرف پوشیده می شود وپس از اتمام کار بیمار تعویض می گردد .سایر سطوح یونیت باید توسط مواد ضدعفونی کننده تمیز گردند.دندانپزشک و دستیاران وی حتما” باید از دستکش یکبار مصرف برای هر بیمار استفاده نمایند.

پک های مخصوصی برای استریل لوازم دندانپزشکی وجود دارد که ابزار  پس از تمیز شدن در آن ها قرار گرفته و در اتوکلاو قرار می گیرد تغییر رنگ نشانگر روی این پک ها نشاندهنده استریل بودن وسایل است.آینه ها و آبسلانگ های یک بار مصرف در معاینه دندان ها کاربرد دارند.برخی از مطب ها استفاده از وسایل یک بار مصرف را به عنوان تبلیغی بر تمیزی و استریلی مطب مطرح می نمایند .باید دانست بسیاری از ابزار دندانپزشکی یک بار مصرف نیستند وباید به درستی استریل شوند و تنها کاربرد چند قطعه یک بار مصرف دلیل بر رعایت همه نکات نمی باشد.

4-نیروی انسانی آموزش دیده وکار آمد:

تمام نکاتی که در فوق مطرح شد هنگامی موثر است که پرسنل مطب تجربه ، دانش و اهتمام لازم برای به کار گیری آن ها را داشته باشند. صرف داشتن انوکلاو برای مطمئن شدن از استریل لوازم دندانپزشکی کافی نیست .مسئول استریلیزاسیون مطب باید اطلاعات کافی از این فرآیند داشبه باشد و ترجیحا” تحصیلات دانشگاهی در این زمینه داشته باشد.نطارت مداوم دندانپزشک بر فرآیند های استریلیزاسیون الزامی است.کلیه پرسنل مطب باید در سلامت کامل باشند ودر مقابل بیماری هائی نظیر هپاتیت بی واکسینه شده باشند.