روت کانال چیست؟
روت کانال درمانی است که برای ترمیم و حفظ دندانی استفاده میشود که پوسیدگی شدیدی دارد یا عفونی شده است. حین عمل روت کانال، اعصاب و پالپ یا مغز دندان تخلیه میشوند و درون دندان پاک و بسته میشود. بدون این درمان، بافتهای اطراف دندان عفونت پیدا میکنند و ممکن است آبسه دندانی ایجاد شود.
«روت کانال» اصطلاحی است که برای توصیف حفره طبیعی در مرکز دندان به کار میرود. پالپ یا محفظه پالپ ناحیه نرمی درون روت کانال قرار دارند. عصب دندان برای سلامت و کارکرد دندان پس از بیرون آمدن دندان از لثه اهمیت حیاتی ندارد، بلکه فقط کارکرد حسی دارد؛ یعنی حس گرما یا سرما را منتقل میکند. بود یا نبود عصب دندان بر کارکرد روزانه دندان تأثیر نمیگذارد.
چه اصطلاحاتی برای نامگذاری این درمان وجود دارد؟
علاوه بر اصطلاح درمان ریشه، اصطلاحات علمی و درست دیگری نیز در این مورد استفاده میشود:
1- روت کانال تراپی
یکی از این اصطلاحات علمی، روت کانال تراپی (Root canal treatment) است. روت کانال تراپی عبارتی است که از دو واژه “روت کانال” و “تراپی” تشکیل شده است. منظور از “روت کانال” یا کانال ریشه، حفرهی میانی دندان است که محل قرارگیری پالپ دندان میباشد. همانطور که اشاره شد پالپ دندان بافت نرمی است که حاوی اعصاب و عروق دندانی است. واژهی “تراپی” نیز به معنای درمان است و به طور کلی عبارت روت کانال تراپی به معنای درمان کانال ریشه دندان میباشد.
2- درمان اندودنتیک
اصطلاح علمی دیگری که در این زمینه کاربرد دارد، درمان اندودنتیک (Endodontic treatment) و به شکل رایجتر درمان اندو است. “اندو” در زبان یونانی به معنای داخل و “ادنت” به معنای دندان است. عبارت درمان اندودنتیک به معنای درمان داخل دندان میباشد.
3- عصب کشی دندان
به جز نامگذاری های علمی بالا، دو عبارت مصطلح اما نادرستی که زیاد هم به کار برده میشوند، واژههای “عصبکِشی دندان” و “عصبکُشی دندان” هستند. این عبارات به طور عام به کار میروند اما واژههایی ناصحیح و غیرعلمی هستند. بهتر آن است که به جای استفاده از واژه عصب کشی دندان از درمان ریشه دندان استفاده شود.
مراحل رسیدن عفونت به پالپ دندان
در صورتیکه پوسیدگی دندان در مراحل اولیه درمان نشود و پوسیدگی از مینا عبور نموده و به عاج گسترش یابد در ادامه می تواند به فضای پالپ گسترش یابد. ورود میکروب ها به پالپ دندان باعث ایجاد التهاب در پالپ شده و این التهاب باعث افزایش حجم پالپ می شود. با توجه به اینکه پالپ دندان یک محفظه بسته است، التهاب باعث افزایش شدید فشار داخلی آن می شود. این افزایش فشار، منجر به فشار آمدن به پایانه های عصب دندان شده و درد دندان شروع می شود.
هنگام عصب کشی دندان پزشک بعد از برداشتن پوسیدگی ها یا نسج دندانی، به کانال هایی که داخل ریشه دندان قرار دارند، دسترسی پیدا می کند و ابتدا پالپوتومی صورت می گیرد یعنی با سوراخ کردن سقف پالپ و جاری شدن خون، فشار داخل پالپ کاهش پیدا کرده و درد کم می شود.
کانال های پالپ را بشناسید
تعداد کانالها بستگی به دندان دارد مثلاً دندان نیش تک کاناله است ولی دندان آسیا سه یا چهار کانال دارد. کانال های پالپ فقط حاوی عصب نیستند و حتی در بعضی موارد عصب آنها ممکن است به علت کاهش خونرسانی، از بین رفته باشد، اما باکتری ها و محصولات آنها در این کانال ها وجود دارند. به علاوه، عروق خونی، سلول های مختلف و حتی احتمالاً عروق لنفی در این کانال ها وجود دارد. این کانال ها که با پوسیدگی یا ورود میکروب ها آلوده شده اند، عفونت را تا پای ریشه می برند و باعث می شوند در اثر واکنش های التهابی، استخوان دور ریشه دچار التهاب و تحلیل شود و از بین برود.
نشانه های نیاز به روت کانال چیست ؟
این علائم می توانند شامل :
- حساسیت طولانی مدت دندان به گرما و سرما
- حساسیت به لمس و جویدن
- تغییر رنگ دندان
- تورم
- حساسیت به لمس در غدد لنفاوی و یا بافت استخوان و لثه
با این حال در برخی از مواقع مشاهده شده است که دندانی بدون هیچ علامتی به درمان ریشه نیاز پیدا کرده است .
چرا دندان به عصبکشی نیاز دارد ؟
عصب کشی دندان وقتی که ریشه (بافت نرم داخل کانال ریشه)، ملتهب شود یا عفونت کند، ضروری میشود. التهاب و عفونت بافت ریشه به دلایل مختلفی اتفاق میافتد:
- پوسیدگی دندان
- انجام درمانهای مکرر روی دندان
- وجود ترک یا شکستگی در دندان
هر گونه ضربهای به دندان، حتی اگر منجر به بروز شکستگی یا ترک ظاهری روی دندان نشود، میتواند منجر به آسیب به بافت ریشه دندان شود. اگر التهاب یا عفونت بافت ریشه درمان نشود، منجر به درد دندان و در نهایت آبسه دندان میگردد.
مزایای روت کانال
- نگهداری دندان طبیعی
- جویدن کارآمد
- احساس نیروی گاز گرفتن عادی
- ظاهر طبیعی
- محافظت از دندان های دیگر به خاطر فشار و سایش بیش از حد
موفقیت درمان عصبکشی
روت کانال تراپی موفقیت بالایی دارد و میزان موفقیت آن بیش از 95 درصد است. بسیاری از دندانهای عصب کشی شده تا پایان عمر در دهان باقی میمانند. ضمناً از آنجایی که دندان در انتها با روکش یا پرکردگی ترمیم میشود، شکلی طبیعی دارد و دیگران متوجه آسیب دیدن دندان نمیشوند.
عوارض روت کانال چیست؟
عوارض درمان ریشه دندان یا روت کانال بستگی به نوع درمان و وضعیت دندان مربوطه دارد. اما در کل ممکن است عوارض زیر بعد از درمان ریشه دندان رخ دهد:
1- درد بعد از عصب کشی دندان
بعد از درمان ریشه دندان، ممکن است درد و تورم در ناحیه مربوطه ایجاد شود. این درد معمولا در چند روز اول پس از درمان بهبود مییابد.
2- حساسیت دندانی
بعد از درمان ریشه دندان، دندان ممکن است به حساسیت نسبت به مواد سرد و گرم و یا فشار و لمس بیشتری پاسخ دهد. این حساسیت که به عنوان رایج ترین عوارض عصب کشی نیز شناخته می شود معمولا در چند روز یا هفتهای که پس از درمان ریشه دندان میگذرد بهبود مییابد.
3- التهاب
در صورتی که درمان ریشه دندان نامناسب انجام شود، ممکن است عفونت و التهاب در ناحیه مربوطه به وجود آید که میتواند باعث درد، تورم، خونریزی و بوی نامطبوع شود. پس لازم است در صورت بروز التهاب دندان بعد از انجام روت کانال لازم است به دندانپزشک مراجعه تا وضعیت دندانی شما بررسی و درمان های تکمیلی انجام شد .
4- شکستگی دندان
درمان ریشه دندان ممکن است باعث شکستگی دندان شود. این عارضه در دندانهایی که پوسیدگی شدیدی دارند یا قبلاً درمان ریشه دندان انجام شده باشد، احتمال بیشتری دارد. البته لازم است بدانید که این حالت همیشگی نیست و معمولا به ندرت اتفاق می افتد .
5- عفونت
در صورتی که پس از درمان ریشه دندان، درد و التهاب همچنان ادامه داشته باشد، ممکن است نیاز به درمان دوباره باشد. در برخی موارد، برای برداشتن عفونت به عنوان عوارض عصب کشی نیز ممکن است باعث نیاز به جراحی شود. به طور کلی، برای پیشگیری از عوارض درمان ریشه دندان، بهتر است به یک دندانپزشک متخصص مراجعه کنید و از درمانهای مناسب برای دندان خود استفاده کنید.
درمانهای جایگزین عصبکشی
حفظ دندان طبیعی اولویت نخست تمام دندانپزشکان است. داشتن دندانهای طبیعی به شما اجازه میدهد تا تمام خوراکیها را به راحتی میل کنید، و همانطور که میدانید رژیم غذایی متعادل برای حفظ سلامتی ضروری است. عصبکشی روشی است که به تحقق این هدف کمک میکند.
یگانه جایگزین عصبکشی کشیدن دندان و استفاده از بریج (پل) دندانی، ایمپلنت یا دندان مصنوعی متحرک است تا بتوان عملکرد جویدن دندان از دست رفته را بازیابی کرد و از حرکت دندانهای کناری جلوگیری نمود.
استفاده از این جایگزینهای مصنوعی هزینه بالاتری را دربردارد و صرف زمان بیشتر و انجام عملهای متعددی را ایجاب میکند که در آنها دندانهای کناری و بافتهای نگهدارنده نیز درگیر میشوند.
آیا در حین یا پس از روت کانال درد ی احساس خواهیم کرد ؟
امروزه با استفاده از تکنیک های مدرن و بی حس کننده ها اغلب بیماران گزارش می دهند که در حین عمل راحت هستند. آنها می گویند که درد ناشی از التهاب یا عفونت پالپ را در طول عمل احساس نکرده اند. البته در چند روز اول پس از درمان دندان شما کمی حساس خواهد شد به خصوص اگر از قبل شما درد یا عفونت داشتید .
برای مقابله با این ناراحتی می توانید مطابق با دستور العمل دندانپزشک خود از داروهای مسکن و ضد درد استفاده کنید . دندان شما ممکن است همچنان کمی متفاوت با دندان های دیگر برای مدت کوتاهی باقی بماند . با این حال اگر شما دچار درد شدید یا فشار و دردی که طولانی شده است و با گذشت چند روز کمتر نشده شده اید بهتر است با دندانپزشک خود تماس حاصل نمایید .
مراقبت های بعد از روت کانال تراپی چه هستند؟
پس از درمان ریشه دندان، مراقبت مناسب از دندان برای اطمینان از بهبودی سریع و اصولی ضروری است. برای دستیابی به این مهم، میبایست مراقبت های زیر را در نظر داشت:
- تا چند روز از جویدن غذاهای سفت یا چسبنده خودداری کنید و رژیم غذایی پیشنهادی دندانپزشک خود را رعایت کنید.
- داروهای مسکن برای کاهش درد دندان پس از عصب کشی را مصرف کنید.
- با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم، بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید.
- در تمام قرارهای بعدی با دندانپزشک خود شرکت کنید.
- هر گونه علائم یا نگرانی غیرعادی را به سرعت به دندانپزشک خود گزارش دهید.