دوران بارداری مراقبت از دندانها و لثه اهمیت زیادی دارد، چرا که علاوه بر سلامت خودتان، روی سلامت کودکتان نیز اثر میگذارد.در دوران بارداری با شرایط خاصی که برای زنان پیش می آید، کمتر به بهداشت دهان و دندان خود توجه می کنند. بخصوص در سه ماهه ی اول که حالت تهوع شدیدی دارند، بعد از هر بار بالا آوردن باید نکاتی را رعایت کنند .
تغذیه مادر در دوران بارداری
کمبود پروتئین در تغذیه مادر سبب اختلال در ساختمان بیوشیمیایی و عمل غدد بزاقی جنین میشود، در نتیجه بزاق مترشحه از این غدد که مهمترین فاکتور میزبان علیه پوسیدگی هستند از جهت کمیت و کیفیت و قدرت ایمونولوژیک دچار نقص میشوند؛ همچنین کمبود پروتئین در زمان تشکیل و تکامل مینای دندانها بر سلولهای میناساز اثر گذاشته و باعث ایجاد هیپوپلازی مینای دندان میشود. کمبود ویتامین C در تغذیه دوران باعث نقصان ساختمان عاج از نظر کمی و کیفی و با کمبود ویتامین A نقایص تکاملی از قبیل هیپوپلازی مینا مشاهده میشود.
میزان نیاز به کلسیم و فسفر در دوران حاملگی به دلیل کلسیفیکاسیون بافتهای سخت بدن افزایش مییابد و افزودن روزانه ۴۰۰ میلیگرم از هر کدام از این عناصر به رژیم غذایی مادر حامله توصیه میشود.کمبود شدید کلسیم موجب هیپوکلسیفیکاسیون دندانها میشود و به هم خوردن نسبت صحیح کلسیم به فسفر منجر به ازدیاد کربناتهای مینا و کاهش قدرت مینای دندان در مقابل پوسیدگی میگردد.
مشکلات دهانی شایع در دوران بارداری
1- تهوع و استفراغ صبحگاهی
در زمان بارداری حفره دهان بیشتر در معرض اسید معده قرار می گیرد که می تواند مینای دندان را بساید. تهوع و استفراغ صبحگاهی در ابتدای بارداری دلیل شایع این امر است؛ با پیشرفت زایمان، شلی اسفنگتر مری و فشار رحم حاوی جنین می تواند به تشدید ریفلاکس اسید منجر شود. مادرانی که به استفراغ شدید بارداری دچارند، ممکن است به ساییدگی مینا دچار شوند. راهبردهای درمانی برای کاهش مواجهه با اسید از تغییرات رژیم غذایی و شیوه زندگی به علاوه تجویز داروهای ضد استفراغ، ضد اسید یا هر دو بهره می جویند.
شستن دهان با محلول یک قاشق چایخوری جوش شیرین در یک فنجان آب پس از استفراغ می تواند اسید را خنثی کند. باید به زنان باردار توصیه کرد از مسواک زدن بلافاصله پس از استفراغ خودداری کنند و از مسواک هایی با پرزهای نرم استفاده کنند تا خطر آسیب به مینا کاهش یابد. دهان شویه های حاوی فلوراید می توانند از دندان های ساییده شده یا حساس حفاظت به عمل آورند.
حتما بخوانید : دندان درد در دوران بارداری چگونه است ؟ |
2- پوسیدگی
یک چهارم زنان در سنین باروری پوسیدگی دندان دارند. پوسیدگی دندان بیماری است که در آن کربوهیدرات ها توسط باکتری ها تخمیر و تبدیل به اسید می شوند که مینای دندان را دمینرالیزه می کند. زنان باردار به چند دلیل در معرض خطر بالاتر پوسیدگی دندان قرار دارند که عبارتند از:افزایش اسید در حفره دهان، تمایل زیاد به خوردن شیرینی جات و توجه کم به بهداشت دهان و دندان. پوسیدگی ها در اوایل پیدایش به شکل نواحی سفید دمینرالیزه به چشم می خورند که بعد خرد می شوند و حفره های قهوه ای رنگی تشکیل می دهند. پرشدگی و روکش ها علامت پوسیدگی قبلی هستند.
پوسیدگی های درمان نشده به آبسه دهانی و سلولیت صورت منجر می شوند. کودکان مادرانی که پوسیدگی های زیادی دارند به احتمال بیشتری پوسیدگی پیدا می کنند. زنان باردار باید میزان خطر پوسیدگی را با دو بار مسواک زدن در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید و محدود کردن غذاهای قندی کاهش دهند. مبتلایان به پوسیدگی های درمان نشده و عوارض آن برای درمان قطعی باید به دندان پزشک ارجاع شوند.
3- دندان های لق
دندان ها در طول بارداری حتی در نبود بیماری لثه به دلیل سطح بالای پروژسترون و استروژن که پریودونتیوم (یعنی لیگامان ها و استخوانهایی که دندان را حمایت می کنند) را تحت تاثیر قرار می دهند، ممکن است لق شوند. برای دندان های لق که همراه با بیماری های پریودونتال نباشند، پزشک باید به خانم باردار اطمینان دهد که این وضعیت موقتی است و به تنهایی به افتادن دندان نمی انجامد.
4- ژنژیویت
ژنژیویت شایع ترین بیماری دهانی در بارداری است که شیوع آن 75 -60 است. تقریبا نیمی از زنان با ژنژیویت از پیش موجود در طی بارداری عود عمده دارند. ژنژیویت التهاب بافت سطحی لثه است. طی بارداری، ژنژیویت به سبب نوسان در سطوح استروژن و پروژسترون و در ترکیب با تغییرات فلور دهانی و کاهش پاسخ ایمنی تشدید می شود. اقدامات بهداشت دهان شامل مسواک زدن و نخ کشیدن برای حل مشکل توصیه شده است. مبتلایان به ژنژیویت شدید ممکن است به جرم گیری توسط دندان پزشک نیاز داشته باشند و نیز لازم باشد از دهان شویه هایی نظیر کلرهگزیدین استفاده کنند.
5- پریودونتیت
پریودونتیت التهاب مخرب پریودونتیوم است که تقریبا 30 از زنان در سنین باروری به آن مبتلا هستند. فرآیند بیماری مستلزم ارتشاح باکتریایی پریودونتیوم است. سموم تولیدی توسط باکتری ها موجب التهاب مزمن می شود و پریودونتیوم تخریب می گردد که به ایجاد حفره هایی منجر می گردد که عفونی می شوند. این فرآیند می تواند به بروز باکتریمی مکرر بینجامد که به طور غیرمستقیم پاسخ حاد کبدی را آغاز می کند و به تولید سیتوکین ها، پروستاگلاندین ها (مثلا PGE2) و اینترلوکین هایی (نظیر 8-IL ,6-IL) منجر می شود که همگی بر بارداری تاثیر دارند.
حتما بخوانید : مکیدن انگشت و نافرمی دندان ها |
مراقبت از دهان و دندان در صورتی که به حالت تهوع شدید دچارید
با رعایت نکات بهداشت فردی، مراجعه به دندانپزشک و مراقبت ویژه در دوران بارداری مخصوص سه ماه اول که مادر دچار حالت تهوع میشود، مسلماً احتمال بروز این مشکلات به حداقل میرسد.
1- از خمیر دندانهای ملایم و بیبو استفاده کنید
حالت تهوعهای صبحگاهی باعث میشود خیلی چیزهای معمولی را هم نتوانید تحمل کنید، مثل یک خمیردندان معمولی. پس از یک خمیر دندان ملایم که بو و طعم خاصی ندارد استفاده کنید. در این مورد میتوانید نظر پزشک را نیز جویا شوید.
2- بلافاصله بعد از حالت تهوع مسواک نزنید
به خاطر اسیدی بودن اسید معده، حتما باید عمل مسواک زدن را به جا بیاورید، چرا که اگر مسواک نزنید، دندانهایتان سریعتر خراب میشوند، ولی نیازی نیست که حتما بلافاصله بعد از بالا آوردن و اُقزدن اینکار را انجام دهید.
3- دهان خود را بعد از بالا آوردن با محلول آب و جوش شیرین بشویید
اگر بالا آوردهاید و میخواهید دهان خود را شستشو دهید از محلول آب و جوش شیرین استفاده کنید چرا که باعث میشود مینای دندانهایتان از بین نرود. در ضمن کمک میکند طعم و مزه دهانتان بعد از تهوع نیز عوض شود. اگر جوش شیرین دوست ندارید، میتوانید از دهانشویه استفاده کنید.
حتما بخوانید : مراجعات دوره ای و سلامت دندان |
مراجعه منظم به دندانپزشک
در دوران بارداری به طور منظم برای اطمینان از سلامت دندانهایتان به دندانپزشک مراجعه کنید. برخی از زنان در دوران بارداری به خاطر ترس از اینکه مراجعه به دندانپزشک به جنینشان آسیب برساند، مراقبت از سلامت دندان را در دوران بارداری نادیده میگیرند. با این حال، باید بدانید که به تأخیر انداختن درمان یک خطر بهداشتی بسیار بزرگتری را به دنبال دارد.
خوشبختانه، بسیاری از دندانپزشکان راجع به نکاتی که باید راجع به سلامت دندان و دهان در زنان باردار رعایت کنند، آموزش دیدهاند و هنگام معاینه زنان باردار این نکات را رعایت میکنند. در دوران بارداری، برای حفظ سلامت دندان و دهان خود اهمیت قائل شوید و برای معاینه، به دندانپزشکی مراجعه نمایید که نکات مورد نیاز راجع به نحوه معاینه و درمان زنان باردار را بداند.
با توجه به اهمیت مراجعه به دندان پزشک این نکات را هرگز فراموش نکنید :
1- قبل از بارداری حتماً میبایست نزد دندانپزشک خود رفته پوسیدگیها و مشکلات لثه خود را برطرف نمایید.
2- مسواک و نخ دندان را مرتب استفاده کنید. حالت تهوع و خونریزی از لثه نبایستی منجر به استفاده نکردن از این دو وسیله برای بهداشت دندانهایتان باشد.
3- مواد حاوی کلسیم را در رژیم غذایی خود به میزان کافی قرار دهید.
4- به هنگام مراجعه به دندانپزشکی در دوران بارداری حتماً میبایست پزشک را در جریان بارداری خود قرار دهید.
5- اگر به درمان نیاز داشتید آن را به سهماهه دوم بارداری خود موکول کنید.
6- از رادیوگرافی دندان بدون روپوش سربی اجتناب کنید چون ممکن است تأثیرات جبرانناپذیری به جنین وارد کند.
7- تأثیر هورمونها و نیز تهوع و زیادشدن اسید معده، مادر را مستعد ابتلا به پوسیدگیهای دندانی و بیماریهای لثه میکند. بنابراین از مصرف مواد قندی یا مواد ترش خودداری کنید و پس از مصرف هریک از مواد دهان خود را بشویید.
8- شیر، تخممرغ، کره، میوه و سبزی بیشتر مصرف کنید.
9- برخی خانمهای باردار نیمهشبها به خوردن خوراکیها میپردازند باید توجه داشته باشند که پس از مصرف مواد غذایی حتماً دهان خود را بشویید.