هنگامی که دچار پوسیدگی دندان میشوید، دندانپزشک برای درمان آن بخشهای پوسیده و عفونی را تخلیه میکند و دندان را با مواد پر کننده مخصوصی پر میکند. برای پر کردن دندان از انواع مواد ترمیمی میتوان استفاده کرد. دو ماده ترمیمی بسیار متداول برای پر کردن دندان کامپوزیت سفید رنگ و آمالگام نقره ای رنگ است. بسیاری افراد هنگام انتخاب جنس مواد پر کننده دندان دچار سردرگمی میشوند چرا که نمیدانند کامپوزیت بهتر است یا آمالگام و یا این که فرق این دو مواد پر کننده چیست.

پر کردن دندان چیست؟

پر کردن دندان روشی برای ترمیم دندان آسیب دیده است و به این منظور انجام میشود که دندان پوسیده زیبایی و عملکرد خود را باز یافته و همانند دندان‌های طبیعی دیگر شود. هنگامی که قرار است دندان شما پر شود، ابتدا باید بخش‌های پوسیده و آلوده از آن برداشته و تخلیه شوند. سپس دندان تمیز و ضد عفونی شده و در آخر با مواد پر کننده مخصوصی پر می‌شود. پر کردن دندان مسیر نفوذ باکتری‌ها به داخل دندان را مسدود می‌نماید و به این صورت جلوی پیشرفت پوسیدگی یا ابتلای مجدد به آن را می‌گیرد. مواد مورد استفاده برای پر کردن دندان عبارتند از طلا، پورسلین، رزین کامپوزیت و آمالگام.

آمالگام

آمالگام احتمالاً قدیمی‌ترین ماده‌ای است که برای پر کردن دندان به کار برده می‌شود و به دلیل رنگ نقره‌ای به سادگی قابل تشخیص است. آمالگام ترکیبی از چند فلز، از قبیل نقره، جیوه و قلع است. از آنجایی که جیوه موجود در آمالگام سمی دانسته می‌شود، این ماده اندک اندک در درمان به کار برده نمی‌شود.

به هر حال آمالگام هنوز یکی از ارزان‌ترین و مقاوم‌ترین مواد پر کردن دندان است که به دلیل تیره شدن رنگ فلز به مرور زمان طرفدار زیادی ندارد. به علاوه برای استفاده از آمالگام باید بخش سالم دندان نیز تراشیده شود تا بتوان ماده را به خوبی به دندان چسباند. همچنین چون آمالگام از فلز ساخته می‌شود، احتمال بروز حساسیت به سرما و گرما را نیز به دنبال دارد.

کامپوزیت

کامپوزیت ظاهری شبیه به دندان طبیعی ایجاد می‌کند و در صورت استفاده از آن لازم نیست بخش سالم دندان برای چسباندن آن تراشیده شود. کامپوزیت برخلاف فلز دچار خوردگی یا تغییر رنگ نمی‌شود. چسباندن این ماده به دندان آن را مقاوم‌تر می‌کند و انتخابی مناسب برای ترمیم پوسیدگی‌های کوچک به شمار می‌آید.

اما نقطه ضعف کامپوزیت این است که برای ترمیم پوسیدگی‌های بزرگ مناسب نیست و هزینه پر کردن دندان با کامپوزیت بیشتر از آمالگام است. از این گذشته پر کردن دندان با کامپوزیت زمان بیشتری می‌برد و این ماده در برابر لک شدن با چای و قهوه آسیب‌پذیرتر است.

لمینیت یا لمینت دندان چیست حتما بخوانید : لمینیت دندان از ابتدا تا انتها

سرامیک

سرامیک یا چینی (پرسلن) ماده‌ای است که برخلاف آمالگام یا کامپوزیت به دندان چسبانده نمی‌شود. این ماده در لابراتوار دندانپزشکی به گونه‌ای تهیه می‌شود که به خوبی پوسیدگی را پوشش دهد. از آنجایی که این ماده ظاهری شبیه به دندان طبیعی را ایجاد می‌کند، پرکردگی قابل تشخیص نخواهد بود.

اما نقطه ضعف اصلی سرامیک این است که پر کردن با آن گران‌تر از پر کردن دندان با آمالگام یا کامپوزیت است و به دلیل ماهیت حجیم آن در مقایسه با پر کردن با آمالگام بخش بیشتری از دندان سالم باید تراشیده شود.

آینومترهای شیشه ایی

این مواد معمولا کمتر از ۵ سال عمر میکنند, اما می توانند انتخاب خوبی برای کودکان باشد زیرا دندان آنها هنوز در حال تغییر است. همچنین, آنها می توانند فلوراید تولید کنند, که می تواند به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک کند.

طلا

همان طور که می‌توانید حدس بزنید، طلا گران‌ترین ماده برای پر کردن دندان است و تنها زمانی به کار برده می‌شود که استحکام بسیار بالا مد نظر باشد. ترمیم طلایی مشابه ترمیم سرامیکی در لابراتوار آماده می‌شود و به افرادی پیشنهاد می‌شود که می‌خواهند پرکردگی مقاوم در برابر تغییر رنگ و خوردگی داشته باشند. طلا اجازه نمی‌دهد آب دهان، باکتری و ذرات غذا طلا در سوراخ ناشی از پوسیدگی نفوذ کنند. معایب پر کردن با طلا آشکار است، این انتخاب هزینه سنگینی دارد و رنگ زرین آن کاملاً مشخص است.

نکات مهم در انتخاب جنس مواد پر کننده دندان

پیش از تصمیم گیری برای جنس مواد پر کننده دندان باید چند نکته مهم در نظر گرفته شود.

1- بزرگی حفره ای که باید پر شود

به خاطر استحکام بیشتر آمالگام، در مواردی که اندازه حفره در دندانهای عقبی که فشار زیادی را تحمل میکنند زیاد باشد برای پر کردن آن آمالگام توصیه میشود. با این حال با پیشرفتهای اخیر در ساخت رزین کامپوزیت دندان ممکن است این موضوع اهمیت چندانی نداشته باشد. برخی پژوهشهای اخیر تفاوت جزئی بین عملکرد آمالگام و کامپوزیت در پر شدگی های بزرگ را گزارش کرده اند. با این حال پژوهشی در سال 2010 که نرخ پایینی برای عدم موفقیت پر کردگی کامپوزیت گزارش کرده بود، در شرایطی که ترمیم زیادی در دندان لازم بود دوام آمالگام را بهتر گزارش کرد. در مواردی که ناحیه ترمیم کوچک باشد به خصوص اگر در نواحی از دندان باشد که تحت فشار زیادی قرار ندارد، نیروی بسیار کمتری به مواد ترمیمی وارد میشود بنابراین از این لحاظ آمالگام یا کامپوزیت تفاوتی نمیکند.

2- قرار گیری در معرض فشار زیاد

یکی از عوامل اصلی عدم موفقیت ترمیم های دندانی ترک خوردن و شکستن است. به همین علت در مواردی که نیروی بیش از حد معمول به مواد ترمیمی وارد میشود استفاده از کامپوزیت توصیه نمیشود. مثلا در بیمارانی که عادت بهم فشردن دندانها یا دندان قروچه دارند آمالگام مناسب تر است. در پژوهشی که در سال 2015 منتشر شد علت اصلی عدم موفقیت ترمیمهای کامپوزیتی شکستن ترمیم گزارش شده است.

دندانپزشک برای درمان ، بخشهای پوسیده و عفونی دندان را تخلیه میکند و دندان را با مواد پر کننده مخصوصی پر میکند

3- احتمال پوسیدگی مجدد دندان

در برخی افراد به دلایل مختلف احتمال پوسیدگی مجدد دندان زیاد است. در چنین شرایطی وجود درز و حفره مانند وجود فاصله بسیار کم بین دندان و مواد پر کننده میتواند کمک زیادی به تجمع پلاک و باکتریهای عامل پوسیدگی دندان نماید. آمالگام دندان ماهیتا مهر و موم شونده است. به این صورت که تغییراتی در خود فلز رخ میدهد که هر گونه فضای میکروسکپی موجود بین مواد ترمیمی و دندان را پر میکند. اما در ترمیمهای چسبانده شده (باندینگ) مانند کامپوزیت، هنگام تابانیدن نور مخصوص کمی انقباض رخ میدهد. بنابراین حتی اگر کامپوزیت تنگاتنگ به دندان چسبیده باشد، باز هم ممکن است کمی انقباض یافته و احتمالا فاصله میکروسکپی بین دندان و مواد ترمیمی ایجاد شود. در مقاله 2015 بِک، پوسیدگی مجدد دندان دومین عامل اصلی عدم موفقیت ترمیمهای کامپوزیتی گزارش شد.

کاشت دندان حتما بخوانید : کاشت دندان

4- در معرض دید بودن ترمیم

کامپوزیت همرنگ دندان است و هنگام صحبت کردن یا خندیدن اگر دندان ترمیم شده با کامپوزیت در معرض دید قرار بگیرد هیچ کسی متوجه آن نمیشود چرا که هیچ تفاوتی با دندان طبیعی ندارد. بنابراین تردیدی نیست که پر کردن دندان با کامپوزیت بسیار مطلوب تر و مورد پسند تر است. به خصوص در نواحی که دندان ترمیم شده در معرض دید قرار دارد زیبایی آن اهمیت بسزایی پیدا میکند. آمالگام تفاوت رنگ قابل توجهی با رنگ بخش طبیعی دندان که آن را احاطه کرده است دارد بنابراین توجه ها را به خود جلب میکند.

5- آلرژی به فلز

آلرژی به فلز موجود در آمالگام در موارد نادر گزارش شده است. در این افراد استفاده از مواد ترمیمی کامپوزیت تنها راه درمان است. در تحقیقات صورت گرفته کمتر از صد مورد واکنش آلرژی به آمالگام دندان مشاهده شده است.

پر کردن دندان چگونه است ؟

دندانپزشک در ابتدا دندان و ناحیه اطراف را برای ترمیم بخش آسیب‌دیده آماده می‌کند و تراش می‌دهد. پوسیدگی یا آسیب‌دیدگی با لیزر یا هندپیس دندانپزشکی برداشته می‌شود و جرم‌گیری این ناحیه به منظور زدودن باکتری‌ها یا ذرات باقیمانده پیش از تکمیل ترمیم انجام می‌شود. برای پر کردن دندان با کامپوزیت باید ابتدا دندان را ایزوله کرد. ایزوله کردن دندان در ترمیم با کامپوزیت از آن رو بسیار مهم است که اجازه نمی‌دهد رطوبت درمان باندینگ را مختل کند. دندانپزشک در باندینگ لایه‌های چسب و سپس ماده کامپوزیت را روی دندان می‌زند و آن را با تابش نور مخصوص خشک و سفت می‌کند. ترمیم کامپوزیتی علاوه بر ظاهر زیبا عملکرد مناسبی نیز دارد.

کدام یک بهتر است، سفید یا نقره ای؟

پر شدگی آمالگام حدود 12 سال عمر میکند در حالی که پر شدگی کامپوزیت (سفید) تنها 6 سال دوام دارد. البته درست است که پر شدگی آمالگام کم هزینه تر و بادوامتر است اما به خاطر ظاهر نازیبایی که ایجاد میکند چندان محبوب نیست. بیشتر افراد دوست ندارند هر کسی به دهان و لبخندشان نگاه میکند متوجه پرشدگی نقره ای در دندانشان شود. به طور کلی پر شدگی کامپوزیت معمولا برای دندانهای جلویی که در معرض دید قرار دارند بهتر است. در مورد دندانهای عقبی پر شدگی آمالگام که بادوام و مقاومتر است توصیه میشود.

مزایای استفاده از ماده همرنگ دندان

1- ترمیم و بازسازی دندان ها تنها در یک جلسه

2- مطابقت با دندانهای طبیعی و نامشخص بودن ترمیم

3- اتصال به دندانها به طور مستقیم و در نتیجه استحکام بالا

روکش دندان چیست و مراحل انجام آن چگونه است حتما بخوانید : مراحل روکش دندان تصویری

معایب استفاده از ماده همرنگ دندان

1- هزینه درمان و ترمیم دندان پوسیده با استفاده از رزین های کامپوزیت نسبت به مواد پر کننده آمالگام بیشتر است.

2- اگر چه میزان استقامت و استحکام این مواد از سوی دندانپزشکان و متخصصان تایید شده اما مشخص نیست که آیا آنها تحت فشار جویدن به اندازه مواد پر کننده آمالگام در طولانی مدت از استقامت بالایی برخوردار هستند یا خیر.

3- ممکن است ماده کامپوزیت دندان در حین قرار داده شدن، آب برود و در نتیجه میان دندان و ماده پر کننده حباب ایجاد شود. این امر موجب می‎شود که تماس میان دندان و ماده کامپوزیت کمتر شود و احتمال گسترش پوسیدگی نیز افزایش یابد. این مشکل با مهارت دندانپزشک از بین می‎رود. اگر دندانپزشک با آرامش و دقت کار کند، کامپوزیت به سطح دندان چسبیده می‎شود.

اگر براساس نظر دندانپزشک، دندانهای بیمار به روکش نیز نیاز داشته باشند، این کار باید در جلسات بعدی انجام شود.

آیا جیوه موجود در آمالگام ضرر ندارد؟

شواهد علمی فراوانی نشان میدهند آمالگام خطری برای سلامتی ایجاد نمیکند. بر اساس این شواهد سازمان نظارت بر غذا و داروی امریکا (FDA) پر کننده آمالگام را برای کودکان بالای 6 سال و بزرگسالان بی خطر و ایمن در نظر میگیرد. در واقع شواهد علمی بسیار زیادی که توسط FDA مورد بازبینی قرار گرفته است، هیچ ارتباطی بین استفاده از آمالگام و بروز مشکلاتی در سلامتی نشان نداده است. اما دستگاه عصبی جنین و کودکان کم سن ممکن است در مقابل تاثیر نوروتوکسینی (سم عصبی) بخار جیوه موجود در آمالگام حساس تر باشند. داده های بسیار محدودی در مورد تاثیر بلند مدت استفاده از آمالگام در زنان باردار و جنین در حال رشد آنها وجود دارد. به همین علت در چنین مواردی تصمیم گیری بر عهده دندانپزشک است.

علت استفاده از جیوه در آمالگام، پیوندی است که بین ذرات آلیاژ و جیوه برقرار میشود. این پیوند باعث استحکام، دوام و سختی آمالگام میشود. خصوصیات منحصر به فرد جیوه (جیوه در دمای اتاق مایع است و به خوبی با آلیاژ پودری مذکور پیوند برقرار میکند) باعث شده که یک بخش مهم و جدایی ناپذیر آمالگام را تشکیل دهد.

تماس با دکتر

دکتر پیام حیاتی دندانپزشک