آنچه که در اصطلاح عموم با عنوان« به عصب رسیدن دندان »موسوم است، معمولا التهاب ناشی از پوسیدگی وسیع دندان است. درد دندان به عصب رسیده، معمولا ضرباندار و غیر قابل تحمل است. معمولا درد شبانه دندان از علایم بارز آن است. درد دندان به عصب رسیده بدون مصرف مسکن، آرام نمیگیرد و بعضا با مصرف مسکن هم آرام نمی شود.

عصب کشی چیست؟

در صورتی که به درد های خفیف دندان توجه نشده و پوسیدگی در مراحل ابتدایی درمان نگردد، این پوسیدگی گسترش یافته، از مینای دندان عبور کرده و پس از عبور از عاج به فضای پالپ وارد شده و با التهاب پالپ باعث درگیر شدن عصب دندان می‌شود. در این زمان درد دندان ها به اوج خود میرسد و حتی ممکن است در اثر درد شدید شبانه بیمار از خواب بیدار شود. در این زمان دندان ها دیگر با برداشتن پوسیدگی و پر کردن حفره درمان نمیشوند و نیازمند عصب کشی می باشند.

عصب کشی (Endodontic therapy) یا درمان ریشه (root canal therapy) اعمالی است که طی آن مواد عفونی و عصب موجود در مغز دندان برداشته می شود تا دندان از آسیب میکروب ها در آینده در امان باشد. در این درمان ابتدا عصب تاجی، خارج شود که اصطلاحاً به آن عصب کشی اولیه یا پالپوترمی می‌گویند. سپس وارد ریشه دندان شده و عصب آن را خارج نموده و ریشه خالی شده از عصب را توسط مواد خاصی به نام گوتاپرکا پر می‌نمایند.

مراحل انجام عصب کشی :

عصبل کشی معمولاً توسط یک متخصص درمان ریشه دندان یا یک دندان پزشک عمومی انجام می شود. درمان عصب کشی دندان معمولاً نیازمند یک یا دو جلسه ملاقات با دندان پزشک است، در جلسه اول و پس از معاینه میتوانید از تعرفه خدمات دندانپزشکی در مورد دندان خود از پزشک سوال بپرسید ، اما گاهی اوقات به یک جلسه درمانی اضافی به دلیل دشوار بودن درمان برخی دندان ها نیاز می باشد.  مراحل انجام عصب کشی بدون درد دندان بدین صورت است که :

مرحله اول:

در ابتدا، برای معاینه و بررسی وضعیت و میزان آسیب دندان عکس رادیولوژی از آن تهیه می شود. علاوه بر این برای درمان از داروی بی حسی موضعی برای کنترل درد استفاده می شود که ممکن است این درد در صورت ایجاد آبسه و عفونت دندان بسیار شدید باشد. سپس از یک صفحه پلاستیکی شکل در دهان بیمار برای تمیز نگه داشتن آن و حفاظت و خالی کردن آن از بزاق استفاده می شود. به این ترتیب پوسیدگی های دندان برداشته شده و عاج دندان برای دسترسی به ساقه پالپ باز می شود. در ادامه از یک ابزار کوچک دندان پزشکی برای خارج کردن عصب عفونی شده استفاده خواهد شد.

مرحله دوم:

در این مرحله عصب کشی دندان پس از برداشتن پالپ آسیب دیده، ساقه پالپ و کانال های ریشه خالی شده و تمیز می شود. هنگام انجام این کار کانال های ریشه ممکن است تغییر شکل داده و بزرگ شوند تا به این ترتیب دسترسی بهتری به آن برای پرکردن دندان وجود داشته باشد. قبل از پر کردن دائم کانال های ریشه، لازم است که این کانال ها از تمام عفونت پاک شده و خشک شوند. در این زمان داروهای لازم گاهی اوقات در ساقه پالپ و کانال ریشه قرار می گیرد تا به این ترتیب محل ترمیم از هر گونه عفونت احتمالی پاک شود.

حساسیت دندان حتما بخوانید : حساسیت دندان چه علتی دارد ؟

دندان بیمار ممکن است برای خارج شدن مایع و ترشحات احتمالی از آن برای چند روز باز باقی بماند. اگر عفونت در لایه های داخلی دندان مانند عفونت ریشه دندان پخش شده باشد، ممکن است نیاز به تجویز آنتی بیوتیک برای بیمار وجود داشته باشد. اگر مراحل عصب کشی دندان نیازمند چند جلسه ملاقات با دندان پزشک باشد، یک پرکردگی موقت روی عاج دندان برای حفاظت از دندان و دور نگه داشتن آن از مواد غذایی و تماس با بزاق قرار می گیرد. در هر حال از جویدن یا گاز گرفتن با استفاده از دندان مورد نظر تا زمانی که دندان درمان شده و ترمیم شود، خودداری نمایید. گاهی نیاز به درمان ریشه دندان نیز وجود دارد.

مرحله سوم:

پس از تمیز کردن و خشک کردن محل، زمان پر کردن بخش داخلی دندان فرا می رسد که همان ساقه خالی پالپ و کانال های ریشه است. در این مرحله ممکن است نیاز به تزریق مواد بی حسی وجود داشته باشد. اگر برای شما از یک پر کردگی موقت استفاده شده باشد، این پر کردگی برداشته می شود تا به این ترتیب بتوان به ناحیه داخل دندان دسترسی پیدا کرد. در این مرحله از مواد مخصوص دندان پزشکی برای پرکردن دندان استفاده می شود تا به این ترتیب بتوان از حفاظت کانال های ریشه در برابر بزاق و نفوذ مواد خارجی اطمینان حاصل کرد.

مرحله آخر:

مرحله نهایی عصب کشی دندان مربوط به ترمیم دندان است. به خاطر اینکه دندان معمولاً در این حالت بطور وسیع پر می شود یا به خاطر پوسیدگی های گسترده ضعیف می گردد، نیاز به حفاظت از آن در برابر آسیب های آتی و نیز کمک به بازگشت دندان به عملکرد طبیعی آن وجود دارد. انجام این کار معمولاً با استفاده از روکش دندان انجام می شود که می تواند یک ظاهر واقعی شبیه دندان مصنوعی به دندان بدهد.

روکش دندان از جنس طلا، پرسلاین یا ترکیبی از پرسلاین و فلز ساخته می شود. روکش ساخته شده از پرسلاین یا ترکیب پرسلاین و فلز می تواند سایه زده شود تا به این ترتیب رنگ آن با رنگ سایر دندان ها مطابقت و هماهنگی داشته باشد. گاهی اوقات، یک پست فلزی باید در ابتدا در دندان برای حمایت از ساختار آن و نگه داشتن روکش قرار گیرد.

عصب کشی در بارداری؟

مواقع بسیاری وجود دارد که خانم های باردار با درد شدید به مراکز دندانپزشکی مراجعه می کنند. بیشتر این دندان ها نیاز به درمان ریشه (عصب کشی) دارند. ولی به خاطر دیدگاه اشتباهی که از سوی بیماران وجود دارد شده اند، بسیاری از مراکز از ارائه خدمات به خانم های باردار مخصوصا در سه ماهه اول و سوم خودداری می کنند. حقیقت این است که درمان عصب کشی برای زنان باردار عادی در تمام دوران بارداری قابل انجام است. هرچند، ترجیح داده می شود که این درمان ها بیشتر در سه ماهه دوم صورت گیرند.

عصب کشی عملی است که طی آن مواد عفونی و عصب موجود در مغز دندان برداشته می شود تا دندان از آسیب میکروب ها در آینده در امان باشد.

چگونه پوسیدگی گسترش پیدا میکند ؟

مراحل پوسیدگی به این صورت است که ابتدا پوسیدگی در مینا و عاج دندان اتفاق می افتد، اگر در این مرحله درمان صورت گیرد، دیگر نیازی به عصب کشی دندان نیست اما اگر درمان نشود، میکروبها به پالپ دندان وارد می شوند و باعث ایجاد التهاب و افزایش حجم می شوند و فشار داخل محفظه پالپ بالا می رود، در نتیجه به پایانه های عصب دندان فشار می آید و درد بیشتر می شود. در هنگام خواب، فشار خون داخل پالپ بیشتر از روز است، برای همین درد در شب ها بیشتر می شود.
اگر عفونت را هر چه سریعتر از بین نبریم، این عفونت و التهاب گسترده و پخش می شود و به فضاهای مجاور دندان هم سرایت می کند و شاهد آبسه و ورم در اطراف دندان هستیم.

آیا در حین عصب کشی دندان ، درد را احساس میکنیم؟

عصب کشی بدون درد، نه تنها برای بیمار خوشایند است، بلکه یکی از اهداف شخص دندانپزشک هم هست. هر چقدر در حین درمان ،بیمار آرامش بیشتری داشته باشد، بدون تردید دندانپزشک او هم مسلط تر و با استرس کمتری برای او کار می کند. این که آیا عصب کشی درد دارد؟ کاملا بر میگردد به شرایط بیمار. گاهی بیمار با درد بسیار شدیدی مراجعه میکند که التهاب دندان ، مانع از بی حس کردن دندان مذکور ، به میزان کافی میشود. اصطلاحا به این دندانها، « دندانهای داغ » گفته میشود. گاهی تفاوتهای آناتومیک افراد در نحوه عصب دهی دندانها باعث میشود که فرد دیرتر بی حس شود و یا نیازبه استفاده از روشهای بی حسی مکمل داشته باشد.

علائمی که نشان می دهد دندان نیازمند درمان ریشه است، چیست؟

علائمی نظیر درد خود به خودی، درد شبانگاهی، افزایش حساسیت به سرما یا گرما، حساس شدن به احساس درد حین جویدن، تغییر رنگ دندان، ورم کردن، خروج چرک از لثه و دردناک شدن غدد لنفاوی در ناحیه سر و گردن، نشان دهنده نیاز احتمالی دندان به درمان ریشه است. البته لازم است تاکید کنیم که گاهی دندان ها به دلیل وسعت تخریب و پوسیدگی علی رغم فقدان هرگونه علامتی، نیازمند درمان ریشه هستند.

کیست دندان چیست حتما بخوانید : کیست دندان و دانستنی های آن

چرا دندانی را که قبلا درمان ریشه شده است، مجددا درمان ریشه می کنید؟

یک درمان ریشه مطلوب، درمانی است که کانال های ریشه به خوبی تمیز شده باشد و در رادیوگرافی سراسر طول ریشه تا انتها با مواد مخصوص پر شده باشد، ولی در مواردی کانال های ریشه تا انتها تمیز و پرنشده است که این حالت در اثر مشکلات مختلفی مثل مسدود و کج بودن کانال، شکست وسیله در کانال، یا اشکال در کار درمانگر قبلی است و در این موارد به دلیل رشد میکروب ها در قسمت کار نشده کانال، عفونت و ضایعه استخوانی ایجاد می شود و بیمار دیر یا زود با درد و آبسه دندانی مواجه می شود، بنابراین باید سعی شود با درمان مجدد ریشه قسمت های کارنشده، کانال کاملا درمان شود.

درد بعد از عصب کشی ناشی از چیست ؟

درد بعد از عصب کشی دندان، در روزهای اول میتواند طبیعی باشد. حتی ممکن است احساس کنید فکتان درد میکند، که این بر اثر باز نگه داشتن طولانی مدت دهان است و امری طبیعی است.
علت درد دندان بعد از عصب کشی :
۱. بلند بودن پانسمان و یا ترمیم دندان
۲. التهاب انتهای ریشه بر اثر فایل کردن دندان
۳. واکنش افزایش حساسیت به بعضی از مواد پر کننده ریشه

معمولا درد دندان عصب کشی شده تا چند روز بعد از پایان درمان کاهش می یابد. علل درد دندان بعد از عصب کشی را بر شمردیم و اما درمان آن استفاده از مسکن هاست. مسکنهایی از دسته ژلوفن و ایبوپروفن معمولا بسیار موثر است. معمولا مصرف یک عدد از این قرصها یکساعت قبل از شروع درمان و بلافاصله بعد از درمان کمک عجیبی به کنترل درد بعد از درمان می کند. اگر این داروها نتوانست کمک کننده باشد، با دندانپزشک خود تماس بگیرید تا بتواند کمکتان کند.

مراقبت هایی لازم بعد از عصب کشی کدام است؟

بعد از درمان ریشه و قبل از پرکردن نهایی دندان نباید روی آن فشار بیاورید و با آن غذا بجوید، زیرا این دندان ها بسیار مستعد شکستن هستند. به غیر از این مورد فقط شما باید بهداشت دهان خوبی داشته باشید و مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و چکاپ های منظم را فراموش نکنید.

عصب کُشی درست است یا عصب کِشی؟

جواب صحیح این است که هر دوی این اصطلاحات اشتباه است و این کلماتی هستند که از سال‌ها پیش در ایران رایج بوده‌اند. امروزه پروسه درمان ریشه بسیار حرفه ای تر از گذشته انجام می شود و مراحل درمان شامل خارج کردن پالپ دندان (عصب و عروق)، پاک سازی و شکل دهی کانال ها، ضدعفونی کردن آنها و سپس مهر و موم کردن و پرکردن ریشه با مواد سازگار با بدن است.

بنابراین عصب کُشی واژه کاملا غلطی است. در حالی که واژه عصب کِشی اقدام جزئی از مراحل فوق محسوب شده و لفظ درمان ریشه یا درمان کانال ریشه، اصطلاح صحیحی است.

تماس با دکتر

دکتر پیام حیاتی دندان پزشک